Notatki o wierze
Wiara
Wiara jest podobna do drogocennego kamienia, który ktoś odkrył i wykopał z ziemi. Aby jednak ten kamień mógł zadziwić świat, musi być pięknie wyszlifowany. Szlifowanie drogich kamieni, to wielka sztuka. Im droższy kamień, tym większy musi być artysta, aby pokazać całe jego piękno.
Każdy z nas kiedyś otrzymał od Boga klejnot wiary w surowej postaci. A życia trzeba, aby ten wspaniały dar wyszlifować, aby sam człowiek odkrył całe jego piękno i mógł je ukazać tym, którzy żyją obok.
Relacja między Bogiem a człowiekiem ma miejsce tam, gdzie jest miłość. Miłość wzrasta w miarę poznawania drugiej osoby. Im lepiej znamy Boga, tym piękniejsza i doskonalsza jest nasza miłość do Niego. Stąd też potrzeba troski o stałe poznawanie Chrystusa. W Nim poznajemy Boga i w Nim poznajemy wielkość człowieka. To poznawanie jest warunkiem ustawicznego wzrastania naszej miłości.
Świat czyni wszystko, aby nam wiarę odebrać. Metody niszczenia wiary są doskonalone i to w skali świata – niszczy się wiarę u wszystkich wierzących, nie tylko u chrześcijan. Gdziekolwiek jest autentyczna wiara, mamy do czynienia z jej zagrożeniem. Jest potrzebna umiejętność obrony własnego światopoglądu.
Bronić go można wówczas, gdy człowiek jest w stu procentach przekonany o jego pięknie i wartości.
Główne prawdy wiary:
- Jest jeden Bóg.
- Bóg jest Sędzią sprawiedliwym, który za dobro wynagradza, a za zło karze.
- Są trzy Osoby Boskie: Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty.
- Syn Boży stał się człowiekiem, aby nas przez śmierć krzyżową odkupić i zbawić.
- Dusza ludzka jest nieśmiertelna.
- Łaska Boża jest każdemu człowiekowi do zbawienia koniecznie potrzebna.
Co to jest prawda wiary?
Bóg stworzył olbrzymią ilość różnorodnych światów, a każdy z nich rządzi się innymi prawami (np. świat wiecznych lodów, dżungla, pustynia, głębiny oceanu). Dla człowieka Pan Bóg przygotował dom jako ziemię, świat stworzony harmonijnie z wielu światów. Jesteśmy ograniczeni prawami tej ziemi i nawet, jeśli wyruszamy w kosmos, musimy w kabinie rakiety stworzyć warunki przypominające życie na ziemi, bo w bezpośrednim spotkaniu ze światem kosmosu czeka nas śmierć.
Trzeba zatem szanować prawa rządzące tymi światami, mądrze je wykorzystywać dla dobra wszystkich ludzi, dla rozwoju cywilizacji.
Istnieje także jeszcze inny świat, niedostępny dla wzroku człowieka – świat Bożego ducha i ten świat ma swoje własne prawa.
Nie potrafimy ani przy pomocy doświadczenia, ani przy pomocy rozumu poznać jego właściwości. Dlatego Pan Bóg, chcąc nas wprowadzić w świat ducha, objawił nam rządzące w nim prawa.
Prawdą wiary jest wiadomość dotycząca świata Bożego ducha, niedostępna dla naszego ludzkiego poznania, przekazana przez Pana Boga w Jego Objawieniu. Jest to wiadomość o rzeczywiście istniejącym świecie. Trzeba tutaj podkreślić realizm istnienia tego świata. Prawdy wiary nie posiadają charakteru umownego.
Na co dzień mamy do czynienia z prawem umownym. Cały kodeks prawa cywilnego jest prawem umownym i dlatego musi być zmieniany. Takie prawo jest względne. Może ono obowiązywać, ale nie musi.
Natomiast prawa przyrody nie są prawami umownymi. To są prawa wpisane w naturę. Można je odkryć, ale nie można zmienić.
Weźmy np. prawo pionu, które musi być zachowane w budownictwie. Nie da się wznosić wyższej budowli, nie przestrzegając prawa pionu. Jeśli ktoś je zlekceważy, budowla wcześniej czy później runie.
W XII wieku rozpoczęto budowę krzywej wieży w Pizzie, którą ukończono na przełomie wieku XIII i XIV. Ma 55 metrów wysokości i u szczytu odchylenie wynosi ponad dwa metry. Jest ona największym hołdem, jaki człowiek składa wobec prawa pionu. W niej wszystko wyliczone jest co do milimetra, inaczej wszystko by runęło.
Tylko pozornie można odchylić się od pionu. Jeśli budowla ma być zachowana, pion musi być zachowany.
Otóż prawdy wiary dotyczące świata ducha, są taką rzeczywistością prawa pionu. Gdy człowiek je uwzględnia, to buduje swe życie jako arcydzieło, które trwać będzie wiecznie.
Jak jest korzyść z przestrzegania prawd wiary? Pewność i wielki pokój.
Co to jest tajemnica wiary?
Każda prawda wiary jest tajemnicą.
W potocznym rozumieniu słowa „tajemnica” najczęściej spotykamy się z określeniem czegoś, co jest zakryte, co jest nieznane, co stanowi zagadkę czekającą na wyjaśnienie.
W innym znaczeniu „tajemnica” oznacza rzeczywistość, które nie potrafimy w pełni przekazać, mimo iż na co dzień jej doświadczamy. Słowa ludzkie nie są zdolne do przekazania istoty tej rzeczywistości (np. zakochanie).
Tajemnicę wiary cechują oba te znaczenia: prawdy przekazane przez Boga są dla nas zakryte i Bóg sam je odkrywa, odsłania, ale w momencie, w którym dostępuję ich poznania, jestem tak oczarowany bogactwem Bożego świata, że nie potrafię tego bogactwa przekazać innym; tajemnica wiary to nie tylko coś zakrytego; to jest coś odkrytego, udostępnionego przez człowieka przez Objawienie, a jednak nieprzekazywalnego.
To jest podobne do miłości: przeżyj ją, a wtedy będziesz wiedział, co ona znaczy. Zaufaj Bogu, a poznasz prawdę i zobaczysz, że jest ona rzeczywistością tak fascynującą, iż w świecie doczesnym takiej nie ma.
Jak wygląda przekaz tajemnicy wiary w planach Boga? Stwórca powołuje pewnych ludzi, którym niezwykle jasno objawia rzeczywistość Bożego świata i wzywa ich, aby innych do Niego doprowadzili. Tak było z Mojżeszem i innymi przewodnikami i przywódcami i prorokami. W miarę jak zawierzali , stopniowo opadała zasłona i sami dochodzili do Bożej rzeczywistości. Wszystko zależało od wytrwałości i wierności przewodnikowi, który doświadczył tej rzeczywistości.
Religia nie jest nudna. Tajemnice wiary są dostępne dla każdego człowieka. Pozwalają w innym świetle spojrzeć także na ten świat. Człowiek odkrywa, jakie jest jego miejsce i jaki jest sens jego życia. Tajemnica wiary, to serce każdej religii. Jak długo mamy do czynienia z fascynującą tajemnicą, tak długo jesteśmy w zasięgu działania religii. Gdy nie ma tej fascynującej tajemnicy, przeżycie religijne się kończy.
Największa tajemnica – Kim jest Bóg?
Jest niepoznawalny, ludzkim językiem potrafimy powiedzieć, że jest On najdoskonalszym Duchem (istotą rozumną i wolną, która nie posiada ciała). Rozum – a więc samo poznanie, jest to najwyższa inteligencja, która przenika, ogarnia, porządkuje i poznaje wszystko. Czysta wola jest możliwością działania bez granic. Nieograniczona twórczość, cokolwiek chce, może uczynić.
Najdoskonalszy – to znaczy, że wszystkie przymioty w Nim są w stopniu najwyższym: jest czystą dobrocią, czystą mądrością, czystym pięknem.
Nie potrafimy sobie Pana Boga wyobrazić. Wszelkie nasze poznanie nawiązuje do poznania zmysłowego, przestrzennego. Duch jest rzeczywistością pozaprzestrzenną.
Bóg jest niewyobrażalny. Dopiero po przyjściu Jezusa Chrystusa można było namalować obraz Chrystusa. Możemy namalować obraz Wcielonego Syna Bożego, ale nie możemy namalować Boga.
Świątynia jest potrzebna nie Bogu, lecz człowiekowi. Bóg może z każdym z nas spotkać się wszędzie, gdziekolwiek jesteśmy. Natomiast my potrzebujemy miejsca wyodrębnionego, gdzie możemy się skupić i w którym mamy pewność, że Bóg na nas czeka. Pan Bóg zgodził się, aby wyodrębnić takie miejsce.
Jakie są drogi poznania Boga?
Bóg stoi poza zasięgiem naszego poznania zmysłowego, więc musimy wybrać do Niego drogę pośrednią. Jest to poznanie Stwórcy przez obserwację dzieł, które wyszły z Jego ręki, a mówiąc dokładnie, wciąż jeszcze są w Jego ręce. Przez nie odkrywamy mądrość, piękno i wszechmoc Boga.
Inna droga to teofania. Bóg sam – o ile zechce – może objawić się człowiekowi. Posługuje się wówczas znakami. Abrahamowi objawił się pod postacią Wędrowca, Mojżeszowi na pustyni ukazuje się w płonącym krzaku, do proroka Eliasza przemawia przez szmer łagodnego powiewu. Przed narodem wybranym ukazuje się pod osłoną obłoku. Te znaki są jakby kładką, którą Bóg kładzie między naszymi nieudolnymi sposobami poznania, a Nim samym.
Najdoskonalsze objawienie Boga ma miejsce w Jezusie Chrystusie.
Droga milczenia
W ikonografii wschodniej występuje tajemnicza postać, która pojawia się na freskach i ikonach, postać człowieka trzymającego palec na ustach. Właśnie w ten sposób Wschód wyraża drogę milczenia. Chce przez ten gest powiedzieć, że o tajemnicy Boga nie potrafimy nic powiedzieć, a to z dwóch racji. Po pierwsze – nasze pojęcia są za małe. Po drugie – Bóg jest tak niepodobny do wszystkiego, co stworzył, że w poznaniu jego zawodzi nawet droga analogii, podobieństwa.
Jest to droga wstępująca, ponieważ w ten sposób odrzuca się wiele wyobrażeń o Bogu. Człowiek rezygnuje z wszelkich wyobrażeń, wszelkich pojęć Boga i zbliża się do Boga, ale już nie intelektem, tylko intuicją. Serce poznaje rzeczywistość na zasadzie intuicji. Jest to poznanie całościowe, znane nam nie tylko w aspekcie religijnym. Im bardziej wrażliwy człowiek, tym więcej ma do powiedzenia duch, serce, tym więcej poznaje przez intuicję.
Pewne zjawiska wymykają się spod intelektualnej kontroli człowieka, ale są dostępne dla intuicji.
Jest to droga, którą najczęściej idą ludzie Wschodu. O niej nie da się mówić – trzeba ją po prostu praktykować. Poznanie Boga na tej drodze można doskonalić przez wyciszenie intelektu i otwarcie serca.
Droga intelektu
Ponieważ, mimo wielkiej przepaści, jaka istnieje między nami a Bogiem, On sam chce nawiązać z człowiekiem kontakt, objawia sam siebie w swoich dziełach. Obserwując świat możemy przy pomocy zmysłów poznawać Jego piękno, a intelekt wychodząc od tych zjawisk, które rejestrują wzrok, słuch, dotyk, może dojść do odkrycia Kim jest Bóg. Jest to poznanie pośrednie. Droga intelektualna jest wsparta wiadomościami, które Bóg podał w Objawieniu – w historii zbawienia, a szczególnie w Jezusie Chrystusie.
Dla ludzi Zachodu ta droga jest bardziej przystępna.
Te dwie drogi wzajemnie się nie wykluczają, raczej wzajemnie się uzupełniają. Doskonalenie pacierza – to doskonalenie drogi intelektu. Natomiast doskonalenie modlitwy – to doskonalenie drogi serca[1].
Podstawowe cechy aktu wiary człowieka
Posłuszeństwo wiary.
Być posłusznym (ob – audire) w wierze oznacza poddać się w sposób wolny usłyszanemu słowu, ponieważ jego prawda została zagwarantowana przez Boga, który jest samą Prawdą.
Wiara człowieka.
Wiara jest najpierw osobowym przylgnięciem człowieka do Boga; równocześnie jest ona dobrowolnym uznaniem całej prawdy, którą Bóg objawił.
Charakterystyczne przymioty[1] wiary.
Wiara jest łaską
Wiara jest darem Bożym, cnotą nadprzyrodzoną, wlaną przez Niego. By móc okazać taką wiarę, trzeba mieć łaskę Bożą uprzedzającą i wspomagającą oraz pomoce wewnętrzne Ducha Świętego, który by poruszał serca i do Boga zwracał.
Wiara jest aktem ludzkim
Wiara jest możliwa tylko dzięki łasce Bożej i wewnętrznej pomocy Ducha Świętego. Niemniej jednak wiara jest aktem autentycznie ludzkim. Okazanie zaufania Bogu i przylgnięcie do prawd objawionych przez Niego nie jest przeciwne ani wolności, ani rozumowi ludzkiemu.
W wierze rozum i wola człowieka współdziałają z łaską Bożą: Tomasz z Akwinu: „wiara jest aktem rozumu, przekonanego o prawdzie Bożej z nakazu woli, poruszonej łaską przez Boga” .
Wiara i rozum
Racją wiary nie jest fakt, że prawdy objawione okazują się prawdziwe i zrozumiałe w świetle naszego rozumu naturalnego. Wierzymy z powodu autorytetu samego objawiającego się Boga, który nie może ani sam się mylić, ani nas mylić. Aby jednak posłuszeństwo wiary było zgodne z rozumem, Bóg zechciał, by z wewnętrznymi pomocami Ducha były połączone argumenty zewnętrzne Objawienia (cuda Chrystusa i świętych, proroctwa, rozwój i świętość Kościoła, jego płodność i trwałość).
Wiara jest pewna
Wiara jest pewna, pewniejsza od ludzkiego poznania, ponieważ opiera się na słowie Boga, który nie może kłamać. Prawdy objawione mogą wydawać się niejasne dla rozumu i doświadczenia ludzkiego, ale pewność światła Bożego jest większa niż światło rozumu naturalnego. J.H. Newman: „Dziesięć tysięcy trudności nie powoduje jednej wątpliwości”.
Wiara szuka zrozumienia
Wierzący pragnie lepszego poznanie Tego, w którym złożył swoją wiarę, i lepszego zrozumienia tego, co On objawił. Głębsze poznanie z kolei domagać się będzie większej wiary, coraz bardziej przenikniętej miłością.
Św. Augustyn: „wierzę, aby rozumieć, i rozumiem, aby głębiej wierzyć”.
Wiara i nauka
Nigdy nie może mieć miejsca rzeczywista niezgodność między wiarą i rozumem. Bóg objawia tajemnice i udziela światła wiary, złożył w człowieku światło rozumu, i nie może przeczyć sobie samemu, ani prawda nigdy nie może sprzeciwiać się prawdzie. Dlatego badania prowadzone w różnych dyscyplinach naukowych – jeżeli tylko prowadzi się je w sposób prawdziwie naukowy i z poszanowaniem norm moralnych – naprawdę nigdy nie będa się sprzeciwiać wierze.
Wiara jest aktem wolnym
Wiara będzie aktem ludzkim, gdy będzie aktem dobrowolnym. Nikogo więc nie można przymuszać do przyjęcia wiary. Jezus wprawdzie wzywał do wiary i nawrócenia, ale nikogo do tego nie zmuszał.
Konieczność do zbawienia
Wiara w Jezusa Chrystusa i w Tego, który Go posłał dla naszego zbawienia, jest konieczna do zbawienia.
Wytrwanie w wierze
Wiara jesr darem danym człowiekowi przez Boga. Ten dar możemy utracić. Wiara – aby żyć – musi działać przez miłość (Ga 5,6), być podtrzymywana przez nadzieję i zakorzeniona w wierze Kościoła.
Wiara – początek życia wiecznego
Wiara pozwala nam już w sposób uprzedzający doznawać radości i światła wizji uszczęśliwiającej, będącej celem naszej wędrówki.
Wiara, która jest pełna światła dzięki Bogu, często przeżywana jest w ciemności. Może być wystawiona na próbę. Świat, w którym żyjemy, często wydaje się daleki od tego, o czym zapewnia nas wiara. Może on zachwiać wiarą i stać się dla niej pokusą.
[1] Katecheza opracowana na podst.: ks. Staniek, Sześć prawd wiary, Kraków 1990. Do tej części materiału są również rozważania na następujące tematy: Bóg jest wieczny. Bóg jest wszechmocny. Bóg wszystko widzi i wie wszystko. Bóg jest dobrocią. Bóg jest mądrością. Zło w świecie a dobroć i wszechmoc Boga. Bóg jest sprawiedliwy. Bóg jest miłością. Boże miłosierdzie. Sprawiedliwość a miłosierdzie Boga. Bóg jest cierpliwy. Bóg jest prawdą.