Kohelet

1. Nie wiadomo, kim był autor księgi. Słowo “kohelet” (greckie: ekkleziostes) związane jest z hebr. rzeczownikiem “kahal” = “zgromadzenie”. Oznacza tego, który zwołuje owo zgromadzenie lub też przemawia w imieniu ludu.

2. Jest to więc niejako tytuł funkcyjny zastępujący imię. Ono samo pozostaje nieznane. Wprawdzie powiedziane jest o “synu Dawida, króla w Jeruzalem”. Ale jest to tylko umowna konwencja literacka; intencją redaktorów było podkreślenie wagi i mądrości zawartych w niej refleksji. Czytać je należy tak, jakby wyszły z ust samego wielkiego króla Salomona.

3. Czas powstania – prawdopodobnie III – II wiek przed Chr.

4. Jest to księga aż okrutna w swojej dojrzałej dorosłości. Pisał ją człowiek z sercem pełnym doświadczenia, klęsk i niechcianej, gorzkiej mądrości życiowej. Stawiał pytania sobie i światu. Ale te pytania stawiał z rzadko spotykaną szczerością i z rzadko spotykaną szczerością na nie odpowiadał. A jednocześnie jest w niej wiele radości i pogody ducha. Tylko skąd?…

Nic nowego… (Koh 1,3-11)

5. Problem czasu jest jedną z największych biblijnych rozterek. Świat Pisma jest rozpięty pomiędzy dwoma koncepcjami czasu, które różnią się od siebie, wydają się sprzeczne, lecz równocześnie w sposób dość niepojęty są ze sobą sprzęgnięte.

6. Jedna widzi świat i człowieka w kategoriach czasu linearnego, czasu wstępującego “od – do”. Czasu pewnych kolejności, a więc i przemijania. Wszelkie stwarzanie jest weń wpisane.

7. Ale czas ten kryje też w sobie pewne sacrum – jest przecież rusztowaniem, na którym rozpięto zamierzenia Stwórcy. Jest także sceną spraw wieczności.

8. Inna koncepcja czasu – cykliczna. Regularnie wracają bowiem motyw pokoju i wojny, głodu i sytości, odejścia i powrotu, wschodu i zachodu, narodzin i śmierci.

9. Tu też jest pewne sacrum – cykliczność ta została stworzona bowiem przez Boga, człowiek Biblii podejrzewa, że “obręcz czasu”, która znajduje odbicie w cyklach natury, w jakiś niepojęty sposób osadzona jest w wieczności, w trwaniu bezczasowym.

Trwanie – miarą sensowności… (Koh 2,1-11)

10. Kohelet poszukuje sensu życia. Zaczyna od aktywności (“dzieła wielkie…”), przez satysfakcję z powodu bogactwa i zasobności, jest spontaniczny i używa życia bez końca i miary.

11. Kohelet wysuwa postulat trwania jako probierz, miernik sensowności.

12. Cokolwiek człowiek robi, chce, aby trwało. Obojętnie, czy był to but szewca, czy państwo wielkiego króla. Nasi praprzodkowie otaczali swe groby murkiem z kamienia. Faraonowie otaczali swe ciała piramidami, aby przetrwały. Budując domu dla siebie postępujemy tak, aby stał on zawsze.

13. Jakiekolwiek dobro uchwycimy w ręce – pragniemy zawsze, aby trwało. Nigdy jednak nie trwa. Postępujemy jednak zawsze tak samo. To niczego w nas nie zmienia.

14. Kohelet szukał wesela, które byłoby trwaniem. To, które nie trwa, zdało mu się oszustwem.

Teologia bardzo trudnej wiary… (Koh 9,1-3)

15. Hebrajski świat wierzył mocno w stwierdzalną obecność Boga Stwórcy, w Jego opiekę i bezpośrednie ingerencje Wierzył w obronę sprawiedliwych i pokaranie czyniących zło. Wiara ta opiera się na bardzo logicznej przesłance.

16. Bóg stworzył świat i człowieka z miłości, a jeśli tak, to powinien być Obecnością, powinien być obrońcą uciśnionych, wsparciem prawych, wspomożeniem wiernych.

17. Kohelet jest natomiast niepewny obecności Bożej. Mówi, że Bóg milczy i się utaił, że wydarzenia są ślepe, a świat obraca się jak martwa machina, czasem niweczy złych, czasem miażdży dobrych. Szczęście i nieszczęście są jak zły los na loterii: każdy może wyciągnąć.

18. Niepojęte są zrządzenia Pana i próżny jest trud, by je zgłębić. Nie wiadomo, co przyniesie czas, jednakowo zło przychodzi na dobrych i złych, sprawiedliwych i niegodziwych. A gdy nie ma miłosierdzia dla sprawiedliwych, wtedy wiara jest potrójnie trudna…

Bądź hojny… (Koh 11,1-6)

19. Kohelet uczy cierpliwości, pracowitości i uporu. Sądzi, że rzeczą mądrą bywa rozrzutność. Wspaniałomyślna rozrzutność gestu dawania w warunkach, kiedy nie widać natychmiast efektów. Lecz na wszystko potrzebny jest czas, ten zaś jest niewiadomy.

20. Kohelet mówi: czyń swoje, nie oglądaj się na obłoki ani na wiatr. Czyń, co do ciebie należy. Tyle ważnych rzeczy dzieje się w skrytości. Nie czekaj, aby zobaczyć.

21. Nic w naturze nie ginie. Nad każdym okruchem zawiera się ręka Boża.