Asceza

1. Asceta

WSTĘP

Godne uwagi jest to, że wszystkie współczesne objawienia maryjne, zarówno aprobowane przez Kościół, jak i te budzące kontrowersje, mówią o potrzebie pokuty. Także w ujawnionej przez Stolicę Apostolską w maju 2000 roku tzw. Trzeciej Tajemnicy Fatimskiej, siostra Łucja zanotowała wizję anioła, który „wskazując prawą ręką ziemię, powiedział mocnym głosem: pokuta, pokuta, pokuta!”.

To wezwanie do pokuty nie jest wcale czymś nowym. Już pierwsze słowa publicznego nauczania Chrystusa zawierają wyraźne wezwanie do nawrócenia i pokuty ze względu na. Królestwo Boże [por. Mt 4, 17 „Odtąd począł Jezus nauczać i mówić: Nawracajcie się, albowiem bliskie jest królestwo niebieskie”, Mk l, 15 „Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”).

Toteż chrześcijaństwo od samego początku niezwykle ceniło ascezę, umartwienie i wszelkie formy pokuty, czemu dawali wyraz głównie anachoreci, udający się na pustynię, jak chociażby patriarchowie życia zakonnego: św. Antoni Pustelnik (+ 356) i św. Pachomiusz (+ 347).

O wartości ascezy i pokuty dla chrześcijańskiego życia duchowego współcześnie przypomina m.in. Katechizm Kościoła Katolickiego, który stwierdza, że „droga do doskonałości wiedzie przez Krzyż. Nie ma świętości bez wyrzeczenia i bez walki duchowej. Postęp duchowy zakłada ascezę i umartwienie, które prowadzą stopniowo do życia w pokoju i radości błogosławieństw” (KKK 2015).

AKTYWIZACJA

Praca indywidualna. Metoda – plastyka. Zadanie jest następujące: wyobraźmy sobie, że jakiś przeciętny i pobożny student przejął się szczerze wezwaniem do pokuty… Jak to można zilustrować? Czas na wykonanie zadania. Prezentacja na forum. Czas na dyskusję.

PYTANIA DO DYSKUSJI

1. Co myślicie o tym, co Jezus głosił na początku swojej misji? Czy to pierwotne wezwanie Jezusa jest dzisiaj aktualne?
2. Czy może być atrakcyjne dla studenta?
3. Jakiego człowieka asceza może zachwycić?
4. Jakie mogą być owoce pokuty?
5. Czym się różni pokuta wewnętrzna od zewnętrznej?
6. Pokuta jest pewnego rodzaju drogą – gdzie jest jej cel? Po co nią dążyć?

PUENTA

Gdybyśmy prześledzili wszystkie teksty biblijne mówiące o potrzebie pokuty, a jest ich bardzo wiele tak w Starym, jak i w Nowym Testamencie, to przekonalibyśmy się, że chodzi nie tyle o posty i umartwienia czy przysłowiowe nakładanie wora pokutnego oraz posypywanie głowy popiołem, lecz przede wszystkim o pokutę wewnętrzną, czyli gruntowną przemianę serca (por. KKK 1430).

KKK 1430 Podobnie jak u Proroków, wezwanie Jezusa do nawrócenia i pokuty nie ma na celu najpierw czynów zewnętrznych, „wora pokutnego i popiołu”, postów i umartwień, lecz nawrócenie serca, pokutę wewnętrzną. Bez niej czyny pokutne pozostają bezowocne i kłamliwe. Przeciwnie, nawrócenie wewnętrzne skłania do uzewnętrznienia tej postawy przez znaki widzialne, gesty i czyny pokutne

Zewnętrzne czyny pokutne tylko wówczas mają sens, gdy wyrażają prawdziwe nawrócenie, to jest zerwanie z grzechem i przylgnięcie do Miłosiernego Boga. Tę właściwą drogę nawrócenia i pokuty wspaniale ukazuje Jezus w przypowieści o synu marnotrawnym (Łk 15, 11-24), w której centralną postacią jest „miłosierny ojciec”, przygarniający bez żadnych warunków czy pretensji nawróconego i pokutującego syna (por. KKK 1439).

KKK 1439 Droga nawrócenia i pokuty została wspaniale ukazana przez Jezusa w przypowieści o synu marnotrawnym, w której centralne miejsce zajmuje „miłosierny ojciec” (Łk 15, 11-24).

Zafascynowanie złudną wolnością; opuszczenie domu ojcowskiego; ostateczna nędza, w której znalazł się syn po roztrwonieniu majątku; głębokie upokorzenie, kiedy musiał paść świnie, co więcej, upokorzenie spowodowane tym, że pragnął pożywić się strąkami, którymi one się żywiły; refleksja nad utraconymi dobrami; skrucha i decyzja uznania się winnym wobec ojca; droga powrotu; wielkoduszne przyjęcie przez ojca, jego radość.

W ten sposób przebiega droga nawrócenia. Piękna suknia, pierścień i uczta są symbolami nowego życia, czystego i godnego, pełnego radości, będącego udziałem człowieka, który powraca do Boga i na łono rodziny, jaką jest Kościół.

Jedynie serce Chrystusa, które zna głębię miłości Ojca, mogło nam w taki sposób, pełen prostoty i piękna, ukazać bezmiar Jego miłosierdzia.

2. Protest

WSTĘP

Tak zaświadcza Pismo Święte i cała Tradycja, wielkodusznie podejmowany trud wewnętrznej pokuty, wyraża się w bardzo zróżnicowanych formach. Są to głównie: post, modlitwa i jałmużna. Jak podkreśla Katechizm Kościoła Katolickiego, post wyraża nawrócenie w odniesieniu do samego siebie, modlitwa jest wyrazem nawrócenia do Boga, a wyrazem pojednania z ludźmi jest ofiarowana jałmużna (por. KKK 1434).

KKK 1434 Wewnętrzna pokuta chrześcijanina może wyrażać się w bardzo zróżnicowanych formach. Pismo święte i Ojcowie Kościoła kładą nacisk szczególnie na trzy formy: post, modlitwę i jałmużnę. Wyrażają one nawrócenie w odniesieniu do samego siebie, do Boga i do innych ludzi. Obok radykalnego oczyszczenia, jakiego dokonuje chrzest lub męczeństwo, wymienia się jako środek otrzymania przebaczenia grzechów: wysiłki podejmowane w celu pojednania się z bliźnim, łzy pokuty, troskę o zbawienie bliźniego wstawiennictwo świętych i praktykowanie miłości, która „zakrywa wiele grzechów” (1 P 4, 8).

Ponadto wspomnieć trzeba pielgrzymki pokutne, różne dobrowolne ograniczenia, zwane umartwieniami, jak również dzieła charytatywne i misyjne (por. KKK 1437-1438).

KKK 1437 Czytanie Pisma świętego, Liturgia Godzin, modlitwa „Ojcze nasz”, każdy szczery akt kultu lub pobożności ożywia w nas ducha nawrócenia i pokuty oraz przyczynia się do przebaczenia grzechów.

KKK 1438 Okresy i dni pokuty w ciągu roku liturgicznego (Okres Wielkiego Postu, każdy piątek jako wspomnienie śmierci Pana) są w Kościele specjalnym czasem praktyki pokutnej. Okresy te są szczególnie odpowiednie dla ćwiczeń duchowych, liturgii pokutnej, pielgrzymek o charakterze pokutnym, dobrowolnych wyrzeczeń, jak post i jałmużna, braterskiego dzielenia się z innymi (dzieła charytatywne i misyjne).

AKTYWIZACJA

Praca w grupach. Metoda – wniosek. Zadanie jest następujące: wyobrażamy sobie, że postanowiono usunąć spośród przykazań kościelnych, przykazanie 4: Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w okresach pokuty powstrzymywać się od udziału w zabawach. W związku z tym pozostałe przykazania postanowiły napisać wniosek – podanie o pozostawienie 4 przykazania kościelnego wśród nich. Niezbędna jest tu personifikacja przykazań kościelnych. Czas na wykonanie zadania. Prezentacja na forum. Czas na dyskusję.

1. W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy Świętej i powstrzymać się do prac niekoniecznych.
2. Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty.
3. Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię Świętą.
4. Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w okresach pokuty powstrzymywać się od udziału w zabawach.
5. Troszczyć się o potrzeby Kościoła.

PYTANIA DO DYSKUSJI

1. Kiedy człowiek rezygnuje z ducha ascezy i umartwienia?
2. Problem postu – po co on jest?
3. Czy tu chodzi tylko o pokarm?
4. Jak pokuta działa na modlitwę człowieka?

PUENTA

Spośród wymienionych form pokuty na uwagę zasługuje post, wokół którego w ostatnich miesiącach pojawiło się wiele komentarzy, zwłaszcza w mediach laickich, a wszystko w związku z listem polskich biskupów na pierwszą niedzielę adwentu 2003 roku odnośnie do dni pokuty i zwolnienia z obowiązku udziału we Mszy Świętej w niektóre uroczystości i święta, o ile przypadają one w dzień roboczy.

Najpierw więc należy odróżnić post w sensie ścisłym, który polega na ograniczeniu posiłku do jednego dziennie, od wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych, obowiązującej we wszystkie piątki całego roku, a zwłaszcza w Wielkim Poście. Wyjątek stanowi przypadająca w piątek jakaś uroczystość liturgiczna. Piątkowy post podejmujemy ze względu na pamięć odkupieńczej śmierci Chrystusa na krzyżu, która wypadła właśnie w ten dzień.

Natomiast post ścisły, czyli radykalne ograniczenie pokarmu, obowiązuje w Środę Popielcową i w Wielki Piątek.

Nie można jednak sprawy postu ograniczać wyłącznie do pokarmu. W duchu pokuty wypadałoby ograniczać także inne godziwe przyjemności. Wszystko to ma służyć zapanowaniu nad pożądliwościami ciała i naturalną skłonnością do przyjemności, która nierzadko staje się równią pochyłą do grzechu.

Wielowiekowe doświadczenie chrześcijańskie poleca zatem ascezę i pokutę jako skuteczne środki samowychowania oraz ćwiczenia się w cnotach. W niektórych środowiskach podtrzymuje się piękną starożytną tradycję poszczenia także w środy, na wynagrodzenie za zdradę Judasza.

Pokuta bowiem nie tylko dokonuje moralnego oczyszczenia, ale pełni funkcję ekspiacji – czyli wynagradzania za popełnione zło, a ponadto wzmacnia moc modlitwy. W tym celu podejmuje się również pielgrzymki pokutne i różne dzieła miłosierdzia wobec bliźnich, spośród których najstarszą jest jałmużna, czyli materialne wsparcie będących w potrzebie. Święty Augustyn zaznacza, że post będzie pozorny, jeśli nie łączy się z jałmużną na rzecz tych, którzy są głodni.

Niech za podsumowanie dzisiejszych refleksji na temat potrzeby umartwienia i pokuty posłuży nam zachęta św. Wincentego a Paulo (+ 1660), założyciela księży misjonarzy i sióstr szarytek. Pisze on tak: „Znakiem, po którym można poznać, czy ktoś naśladuje Pana, jest nieustanne umartwienie. Bracia moi, pracujmy nad tym! Niech nie minie ani jeden dzień, w którym nie wypełnilibyśmy trzech lub czterech aktów umartwienia. […] Postępując w ten sposób, będziemy godni miana Jego uczniów”.