Żaglowiec „EUROPA”
Scenariusz jest przeznaczony na zajęcia z młodzieżą gimnazjalną lub ponadgimnazjalną. Czas trwania: 45-60 min. Pomoce dydaktyczne: papierowa taśma klejąca (lakiernicza), przybory do pisania, formularze – rysunki postaci z dymkami do wpisywania odpowiedzi, klej biurowy, kawałek grubej liny, duże arkusze papieru (kotwica), kilka egzemplarzy ulotki bankowej (opcja – grafika „róży wiatrów”), kartki z bloczku. Opcja – magnetofon i płyta z tańcami KLANZY.
1. Strata
WSTĘP
Przed rozpoczęciem zajęć sprawdź raz jeszcze, czy masz wszystkie potrzebne pomoce dydaktyczne. Zastanów się także, w jaki sposób przekazać uczestnikom słowa Jana Pawła II – czy wystarczy przeczytać fragment jego encykliki, czy raczej wyrazić jego treść językiem obrazowym, bardziej przystępnym dla młodzieży.
Przywitaj wszystkich uczestników spotkania i wprowadzając do jego pierwszej części powiedz:
Wyobraźmy sobie teraz, że przenosimy się w czasie kilkaset lat wstecz… przenosimy się na wielki, przepiękny żaglowiec… Nad nami górują wysokie maszty, wokół rozpościera się ocean o intensywnym seledynowym kolorze wody, na niebie świeci słońce i lekki, ale stanowczy wiatr popycha nas naprzód… Jakie elementy wyposażenia żaglowca jesteśmy w stanie teraz wskazać?
[wypowiedzi uczniów]
Jednym z najbardziej istotnych elementów statku jest KOTWICA. Jakie jest jej zadanie? Gdzie się znajduje? Co się dzieje ze statkiem, który nie ma kotwicy? Jak ja można stracić?
[wypowiedzi uczniów]
Kotwica gwarantuje, że statek może bezpiecznie stanąć w jakimś miejscu. Jest symbolem oparcia. Jest także symbolem nadziei. Jej utrata wiąże się z dużymi kłopotami, a nawet z możliwością niebezpieczeństwa dla okrętu i jego pasażerów.
Wczujmy się przez chwilę w atmosferę takiego niebezpieczeństwa i wyobraźmy sobie, że żaglowiec stracił kotwicę… w czasie sztormu zerwała się lina i od tego momentu statek nie posiada już kotwicy…
AKTYWIZACJA
Podziel uczestników na kilkuosobowe grupy. Następnie powiedz:
Wchodzimy teraz w role ludzi związanych w różny sposób z losami żaglowca, który stracił kotwicę. Role są następujące: kapitan statku, załoga statku, pasażerowie (można wymyślić przeróżne charakterystyczne postacie, np. emigrantów, narzeczoną płynącą do ukochanego już wielu tygodni), rodzina oczekująca w porcie, kupca, który czeka na towar płynący żaglowcem. Ludzie ci dowiedzieli się właśnie teraz o utracie przez żaglowiec kotwicy. Jakie będą ich reakcje? Co będą przeżywali? Jakie słowa padną z ich ust? Wszystkie te emocje wyrażamy w ich wypowiedziach.wypowiedzi wpisujemy w dymki.
Rozdaj teraz formularze i przybory do pisania. Daj uczestnikom 5 minut na wykonanie ćwiczenia. W razie niejasności wytłumacz raz jeszcze polecenie lub pomóż w jego wykonaniu.
Prezentacja na forum – odczytanie tekstów przez uczestników, oczywiście niezbędna jest teraz żywiołowość i emocje. Ich wypowiedzi ukazują ludzi w dramatycznej sytuacji, więc muszą one odpowiedni wybrzmieć… Prezentacje kolejnych grup nagradzamy oklaskami. Słuchaj uważnie tych wypowiedzi i dbaj o to, aby w trakcie prezentacji była cisza i życzliwa uwaga. Zwróć uwagę, jaki klimat dominuje w wypowiedziach, a zwłaszcza czy jest w nich nadzieja na pomyślne zakończenie rejsu, czy może wręcz przeciwnie – rozpacz i bezsilność.
Następnie przedstawiciele grup przyczepiają (np. spinaczami lub zszywkami) kartki do kawałka liny (może to być grubszy sznur lub metalowy łańcuch – symbol liny łączącej żaglowiec z kotwicą). Prace warto umieścić w widocznym dla wszystkich miejscu. Poproś o ciszę i zabierz głos, gdy zostanie to już wykonane.
PUENTA
Puentując pierwszą część spotkania powiedz:
Zabawa z wyobraźnią i wizja żaglowca, który stracił kotwicę przybliżyć nam może obraz naszego kontynentu, obraz współczesnej Europy, o której tak pisze Jan Paweł II na początku adhortacji „Ecclesia in Europa”:
Zgłębianie tematu nadziei stanowiło od samego początku główny cel Drugiego Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Europie. Jako ostatni z serii Synodów o charakterze kontynentalnym, obradujących w ramach przygotowań do Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, miał on za cel przeanalizowanie sytuacji Kościoła w Europie i opracowanie wskazań dotyczących nowego głoszenia Ewangelii, co podkreśliłem zapowiadając publicznie jego zwołanie 23 czerwca 1996 r. na zakończenie Eucharystii sprawowanej na stadionie olimpijskim w Berlinie.
Zgromadzenie synodalne nie mogło nie podjąć, zweryfikować i rozwinąć kwestii wyłonionych podczas poprzedniego Synodu poświęconego Europie, który w roku 1991, wkrótce po upadku murów, obradował na temat: „Abyśmy byli świadkami Chrystusa, który nas wyzwolił”. To Pierwsze Zgromadzenie Specjalne dostrzegło pilną konieczność „nowej ewangelizacji” ze świadomością, że „Europa nie powinna dzisiaj tylko odwoływać się do swojej chrześcijańskiej przeszłości. Musi także nauczyć się znów kształtować swoją przyszłość w spotkaniu z Osobą i orędziem Jezusa Chrystusa”.
Po dziewięciu latach przekonanie, że „pilnym zadaniem Kościoła jest ponowne głoszenie mieszkańcom Europy wyzwalającego posłania Ewangelii”, powróciło z inspirującą mocą. Temat wybrany na nowe Zgromadzenie synodalne mówił o tym samym wyzwaniu w perspektywie nadziei. Chodziło zatem o to, by to orędzie nadziei głosić Europie, która – jak się zdawało – ją zagubiła. (EE, 2).
Europa zagubiła nadzieję, jest teraz niczym wielki i piękny żaglowiec, o starej tradycji, niezwykłych osiagnięciach, doświadczonej załodze… Zagubiła gdzieś tylko symbol niezawodnej nadziei. To jest przedmiotem troski. Nie tylko biskupów i papieża. Także każdego z nas, europejczyków, powinno to skłonić do zastanowienia i refleksji.
2. Wyzwania
WSTĘP
Przechodząc do dalszej części spotkania powiedz:
W najtrudniejszej sytuacji chodzi o to, aby nie wpaść w panikę. Ona odbiera moc racjonalnemu działaniu i uniemożliwia bezpieczne wyjście z trudnej sytuacji. Najcenniejsze jest oczywiście opanowanie i jak najbardziej chłodna i realna ocena sytuacji, aby można było stawić czoła wyzwaniom oraz podołać wykonaniu ważnych zadań.
Taką właśnie drogę obrali europejscy biskupi. Nie wpadając w panikę postanowili podjąć wymagające zadanie. Zrodziło się z tego pragnienie przyjęcia wezwania, jakie Duch kieruje do Kościołów w Europie, nakłaniając je do podejmowania nowych wyzwań. Uczestnicy spotkania synodalnego nie obawiali się spojrzeniem pełnym nadziei ogarnąć aktualnej rzeczywistości kontynentu, dostrzegając jej blaski i cienie. Wyraźnie zdano sobie sprawę, że sytuację cechuje poważnie niepewność na płaszczyźnie kulturalnej, antropologicznej, etycznej i duchowej. (EE, 3)
AKTYWIZACJA
Praca w poprzednio utworzonych przez uczestników grupach. Na początku dokładnie wyjaśnij zadanie, a jeszcze bardziej dokładnie pojęcia, które w nim występują. Są bowiem często niezrozumiałe dla młodzieży. Dobrze będzie, jeśli będziesz dysponował podrecznymi planszami, na których wypiszesz to, o co chodzi w 4 płaszczyznach,które za chwilę wymienisz. Prezentując te płaszczyzny ukazuj jednoczesnie plansze i zostaw je na widocznym miejscu, aby uczestnicy w każdej chwili mogli na nie spojrzeć i się zapoznać z ich treścią. Po wyjaśnieniu zadania i pojęć, po upewnieniu się, że są zrozumiałe, każdej z grup rozdaj odpowiednio przygotowany formularz z wypisanymi na nich poleceniami. Może to być doskonale nadające się do tego przerobiona ulotka bankowa lub rysunek „róży wiatrów”.
Następnie przedstaw raz jeszcze zadanie do wykonania:
W odpowiednich polach należy wpisać odpowiedzi na postawione pytanie. Brzmi ono następująco: na czym polegają zagrożenia dla Europy na płaszczyznach: kulturowej, antropologicznej, etycznej, duchowej. Daj odpowiednią ilość czasu na wykonanie ćwiczenia, bądź dyspozycyjny do pomocy w razie niejasności.
Prezentacja efektów pracy na forum – odczytanie przez przedstawicieli grup.
Zachęć następnie do dyskusji, rzucając pytania: jakimi „nadziejami” kuszą ludzi te zagrożenia? Co obiecują? Daj na dyskusję tyle czasu, ile będzie trzeba.
PUENTA
Po zakończeniu dyskusji powiedz o wnioskach biskupów wyrażonych w adhortacji EA, podkreślając znaczenie przekonującego przepowiadania oraz konsekwentnego świadectwa.
Równie jasno ujawniła się coraz silniejsza wola przeanalizowania tej sytuacji i zinterpretowania jej, aby określić zadania czekające Kościół; wynikły stąd „pożyteczne wskazania, aby oblicze Chrystusa stawało się coraz lepiej widoczne za sprawą bardziej przekonującego przepowiadania, wspomaganego przez konsekwentne świadectwo”. (EE, 3).
3. Nadzieja
WSTĘP
Przechodząc do kolejnej części spotkania powiedz:
Marzeniem osób płynących statkiem bez kotwicy jest bezpieczne dopłynięcie do portu przeznaczenia. Zacumowanie przy brzegu i zejście na ląd. Bezpieczny powrót do domu. A także nowa kotwica, która nie zerwie się i pozwoli bezpiecznie pływać po morzach i oceanach, utrzyma statek w burzy czy nawałnicy, będzie gwarantem stałości i oparciem w trudnej sytuacji.
Wielkim i budzącym zachwyt żaglowcem można – w przenośni – nazwać Europę. Wszyscy znajdujemy się na jej pokładzie. Potrzebuje ona nadziei na bezpieczne żeglowanie po morzach historii i ludzkich dziejów. My także potrzebujemy nadziei, aby odważnie i wielkodusznie kształtować swoje życie, spoglądać w przyszłość i nie bać się tego,co ze sobą przyniesie.
Poszukajmy więc źródeł tej nadziei dla nas samych i dla naszego kontynentu. Jak mówi List do Efezjan: [Chodzi o to], abyśmy już nie byli dziećmi, którymi miotają fale i porusza każdy powiew nauki, na skutek oszustwa ze strony ludzi i przebiegłości w sprowadzaniu na manowce fałszu (Ef 4,14).
AKTYWIZACJA
Praca indywidualna. Poproś uczestników o pomoc w rozdaniu małych kartek z bloczku, po kilka sztuk dla każdej osoby.
Wyjaśnij zadanie do wykonania: napisać na tych kartkach prostymi hasłami odpowiedź na pytanie: skąd dzisiaj wziąć nadzieję dla nas samych i dla całej społeczności europejskiej? Po napisaniu odpowiedzi na kartkach, przyklejamy je w polu kotwicy.
Daj czas na wykonanie zadania. Po zakończeniu przyklejania kartek poproś jedną z osób, aby odczytała na głos treść wszystkich kartek.
PUENTA
Podsumowując kolejną część spotkania przekaż to, o czym pisze Jan Paweł II w poniższym fragmencie adhortacji. Powiedz to jednak własnymi słowami, akcentując zakorzenienie nadziei w Chrystusie, który zwyciężył przez swoją śmierć i zmartwychwstanie.
Podczas trwania Synodu coraz wyraźniejsze stawało się pragnienie nadziei. Ojcowie synodalni, choć zgadzali się z analizą złożonej sytuacji kontynentu, uznali, że zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie najbardziej chyba palącą kwestią jest wzrastająca potrzeba nadziei, która może nadać sens życiu i historii i pozwala iść razem. Celem wszystkich refleksji Synodu było znalezienie na tę potrzebę odpowiedzi zakorzenionej w tajemnicy Chrystusa i tajemnicy Trójcy Przenajświętszej. Synod pragnął ukazać na nowo Chrystusa żyjącego w swym Kościele, objawiającego Boga – Miłości, który jest komunią trzech Osób Boskich.
Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów (Ap 2,7). Moim przewodnikiem w głoszeniu Europie Ewangelii nadziei będzie Księga Apokalipsy, „prorocze objawienie”, które ukazuje wspólnocie wierzących ukryty, głęboki sens wydarzeń (por. Ap 1,1). Apokalipsa zawiera słowo skierowane do wspólnot chrześcijańskich, aby umiały interpretować i przeżywać swój udział w historii, z wynikającymi z tego pytaniami i troskami, w świetle ostatecznego zwycięstwa Baranka złożonego w ofierze i zmartwychwstałego. Jednocześnie jest to słowo, które zobowiązuje, by żyć odrzucając stale powracającą pokusę budowania miasta ludzi bez Boga czy wprost przeciw Niemu. Gdyby do tego doszło, ludzka społeczność wcześniej czy później doznałaby ostatecznej klęski.
Apokalipsa zawiera zachętę dla wierzących: niezależnie od wszelkich pozorów i chociaż skutki tego nie są jeszcze widoczne, zwycięstwo Chrystusa już się dokonało i jest definitywne. Wynika stąd wskazanie, by na ludzkie dzieje patrzeć z głęboką ufnością, wypływającą z wiary w Zmartwychwstałego, który jest obecny i działa w historii.
Jeśli jest taka możliwość, to na zakończenie można zatańczyć taniec „Kapitan Jack”.