Katecheza dorosłych

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Od strony treści program ma być:

1. jeśli chodzi o cel – ewangelizacyjny (program ma być ukierunkowany na głoszenie dobrej nowiny – że Jezus zmartwychwstał i żyje! taka była katecheza Kościoła pierwotnego por. katecheza św. Pawła w Dziejach Apostolskich i jego listach. ma się koncentrować na istocie dobrej nowiny i pomijać rzeczy wtórne)
2. jeśli chodzi źródło i układ treści – biblijny (Biblia jest podstawowym źródłem treściowym programu; rozkład treści w części programu jest oparty o Ewangelię Marka, w innej części o fragmenty dziejów Apostolskich, w jeszcze innej części jest oparty o Kazanie na Górze z Ewangelii Mateusza; mocno obecne są psalmy – wplecione w inne katechezy jak również są oddzielne katechezy im poświęcone)
3. promowaniem określonej duchowości: “duchowości zmartwychwstania”

Od strony formy program ma być:

4. precyzyjny jeśli chodzi o określanie celów – całości programu, bloków tematycznych, poszczególnych katechez tzw. operacjonalizacja celów;
5. jeśli chodzi o kompozycję – harmonijną całością (całość trzyletniego programu ma tworzyć harmonijną całość, tak samo program jednej klasy; również poszczególne katechezy mają być harmonijną całością). Pomocą może tu być analogia: katecheza winna być jak najlepsze seriale, filmy, najlepsze elementy reklamy, najlepsze mowy (retoryka); (kurs systematyczny katechezy dla dorosłych powinien być jak bardzo dobry serial, kurs epizodyczny – jak najlepsze filmy)
6. jeśli chodzi o metodykę – aktywizujący (uczniowie podczas katechez będą aktywni, będą samodzielnie poszukiwali odpowiedzi na postawione pytania; do tego zostaną wykorzystane metody aktywizujące: dyskusyjne, twórczego myślenia, plastyczne, dramowe); poprzez aktywizację program ma prowokować do myślenia, do używania mózgu – pytania bez łatwych odpowiedzi, sprzeczności – dysonanse poznawcze (nie tyle przekaz treści, co prowokowanie samokształcenia, samowychowania religijnego). podstawowa jednostka kompozycji w podręczniku dla katechety  to sekwencja (analogiczna do sekwencji w filmie). Składa się z trzech elementów:  wprowadzenia, aktywizacji, puenty. Oznacza to że moment aktywizacji jest przygotowany i jest zamknięty przez prowadzącego. Najważniejsze treści katechezy powinny znaleźć się w puencie. Puenta w katechezie aktywizującej powinna pełnić analogiczną funkcję jak puenta w dowcipie lub anegdocie, lub jak dobre zakończenie trzymającego w napięciu filmu. W jednostce lekcyjnej może być jedna, dwie lub trzy sekwencje.

 ADRESACI PROGRAMU

Program jest adresowany do ludzi dorosłych – samodzielnych życiowo (20 – 70 lat). Jest to grupa społeczna, która coraz mniej jest chrześcijańska. Założeniem programu jest praca w kontekście wielu innych wpływów kulturowych i religijnych (np. New Age, świadkowie Jehowy).

Szczególnie ważni są rodzice dzieci przygotowujących się do przyjęcia sakramentów. Jest to najbliższy krąg, do którego można trafić w pierwszym rzędzie. Jest to strategiczny krąg dorosłych od którego w dużej mierze zależy skuteczność katechezy dzieci i młodzieży.

W chwili obecnej w zasadzie nie istnieją struktury katechezy dorosłych. Będą one powstawały w ciągu najbliższych lat.

BUDOWA PROGRAMU

Program składa się z dwu bloków: systematycznego i epizodycznego.

Kurs systematyczny

Jest on rozłożonym na ok. 3 lata systematycznym cyklem katechez wokół Ewangelii Marka, Dziejów Apostolskich, Kazania na Górze. Księgi biblijne są tu zasadą organizacji treści. Możliwe są dodatki: wybrane historie “pospieszania Boga na ratunek” ze ST, psalmy, historie świętych.

Kurs systematyczny powinien być poprzedzony kilkoma spotkaniami o charakterze ewangelizacyjnym.

Kurs epizodyczny

Składa się z krótkich cykli (od 3 do 5 katechez) prowadzonych dla dorosłych z okazji: udzielania sobie sakramentu małżeństwa, chrztu dzieci, I Komunii dzieci, Bierzmowania dzieci. Katechezy wokół sakramentów pojednania i namaszczenia chorych mogły by być przeprowadzone dla chętnych np.  przy okazji rekolekcji Wielkopostnych, czy w związku z dniem chorych.

Kurs epizodyczny powinien być osnuty wokół tych samych akcentów teologicznych jak kurs systematyczny. Kurs epizodyczny ma dawać w pigułce treści, które są rozwinięte w kursie systematycznym. Kurs epizodyczny powinien stanowić zachętę do kursu systematycznego.

Budowa programu powinna być wielowariantowa, z możliwością dostosowywania katechez do poszczególnych grup. Wskazane byłyby alternatywne propozycje przeprowadzenia tych samych tematów.

Przy dużym “luzie” dotyczącym wyboru poszczególnych segmentów programu szczególnie trzeba dbać o spójność wiodących idei teologicznych.

CELE

1. Zadaniem programu jest:
2. rozbudzenie wiary w “Boga, który wskrzesza umarłych”, Boga który jest wierny swoim obietnicom
3. promowanie określonej duchowości – “duchowości zmartwychwstania” (Grun), duchowości rozwoju nowego, obfitego życia, pomoc w rozwoju osobowym
4. bycie kompendium życia chrześcijańskiego – tu powinno znaleźć się wszystko co najważniejsze,

2. Co ma zostać w dorosłych po przejściu podstawowego kursu systematycznego?

1.       przekonanie – Bóg uczyni dla mnie to co niemożliwe – rozwinięcie tej idei 2.       obraz Boga jako wiernego swemu słowu 3.       wiara w cuda 4.       wiara, że Jezus żyje 5.       duchowość zmartwychwstania 6.       odnajdowanie w Biblii osobistych obietnic

1.       modlitwa psalmami 2.       pasja do Biblii – umiejętność jej czytania 3.       zrozumienie istoty liturgii i życia sakramentalnego 4.       umiejętność stawiania pytań i myślenia 5.       porządna, solidna wiedza religijna

3. Jakie główne pojęcia mają sobie przyswoić?

1.       wiara 2.       obietnica 3.       ucisk – impas

1.       wołanie do Boga 2.       wierność Boga 3.       łaska

1.       przymierze 2.       ratunek – zbawienie – ocalenie – wyrwanie zmartwychwstanie

4. sposób formułowania celów

Cele całego kursu, bloków,  jak i poszczególnych jednostek  będą sformułowane operacyjnie. To będzie podstawą do konstruowania wymagań.

W każdym roku celem będzie przyswojenie przez uczestników katechezy pewnych centralnych kategorii. np. mamy centralną kategorie ŁASKA. Chodzi o to, aby uczestnik katechez  to pojęcie rozumiał i zapamiętał. Może to oznaczać że:

1. będzie potrafił ŁASKĘ opisać je własnymi słowami,
2. będzie potrafił wyrazić ŁASKĘ w języku plastyki,
3. będzie potrafił wskazać kilka przykładów sytuacji biblijnych – gdzie ŁASKA jest widoczna
4. będzie potrafił wskazać kilka przykładów z życia codziennego – gdzie ŁASKA jest widoczna

 WIODĄCE IDEE PROGRAMU

Centralną ideą programu jest wiara w zmartwychwstanie Jezusa. Paweł tak pisze o takiej wierze: “Jeśli ustami wyznasz, że Jezus jest Panem i w sercu uwierzysz, że Bóg Go wskrzesił z martwych  – osiągniesz zbawienie”. Rz 10,9. Zmartwychwstanie Jezusa było działaniem Trójcy – Kochającego Ojca i Ducha Ożywiciela. Dlatego z wiarą w Zmartwychwstanie Jezusa łączy się wiara w miłość Ojca do każdego z nas oraz wiara w działanie Ducha Ożywiciela, który obdarza nas pełnią swych darów. Koncentracja z jednej strony na wierze, z drugiej na trynitarnym działaniu Boga jest główną zasadą rozłożenia treści programu i akcentów tematycznych.

1. rozumienie wiary

Pomyśl – Drogi Czytelniku – nad pytaniem: czy masz coś takiego, co jest dla Ciebie bardzo ważne, co jest – po ludzku – absolutnie  niemożliwe, a Ty mimo wszystko jesteś przekonany, że Bóg to dla Ciebie zrobi? zrobi bo tak Ci obiecał? Jeśli masz coś takiego – jeśli w tym przekonaniu o niemożliwym opierasz się o słowo Boga[1] – to takie przekonanie  jest wiarą w rozumieniu Biblii. Oto przykłady ludzi, którzy w ten sposób wierzyli Bogu:

5. Abraham – jest ojcem wiary, bo uwierzył że będzie miał syna, że Bóg spełni to, co obiecał – choć było to ludzku absolutnie niemożliwe.
6. Mojżesz – kiedy stoi na brzegu morza – wierzy w niemożliwe, że i on i jego lud zostaną uratowani, choć jest to po prostu niemożliwe. Przed nim jest morze, za nim wojsko egipskie, wokół niego ludzie z pretensjami, ludzie w panice. I dzieje się to, co niemożliwe – przechodzą przez morze.
7. Maria – jest “błogosławiona”, bo uwierzyła że Bóg spełni to, co jej obiecał – że będzie miała Syna, że będzie to “Syn Najwyższego”, że będzie panował nad “domem Jakuba” i że jego panowanie nie będzie miało końca. Maria pyta “Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?”,  bo po ludzku było to absolutnie niemożliwe. Dlatego w tej rozmowie padają słowa Anioła –  Dla Boga nie ma nic niemożliwego. Kilka dni potem Elżbieta mówi do niej: “Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana”. W ten sposób Maria uzyskuje potwierdzenie swej decyzji i drogi którą podjęła.
8. trędowaty, sparaliżowany, opętany – ludzie opisani w Ewangelii – uwierzyli, że Bóg może uczynić w ich życiu to co niemożliwe “Jeśli chcesz – możesz mnie oczyścić” mówi trędowaty.  Innym razem Jezus mówi do uzdrowionej osoby – “Twoja wiara cię ocaliła”. Wiara ludzi opisanych w Ewangeliach jest wiarą “która ocala”. Jeśli spojrzymy na kontekst w jakim pada słowo “wiara” np. w Ewangelii Marka – to jest to właśnie takie rozumienie (np. jeśli ktoś ma wiarę jak ziarnko gorczycy  … powie górze i góra rzuci się w morze).
9. Paweł – pisze po uratowaniu w sytuacji, kiedy był na krawędzi śmierci – “zaufałem Bogu, który wskrzesza umarłych” (2 Kor)

Ks. Cholewiński pisze, że wiara w rozumieniu Biblii to najpierw uwierzenie w konkretne obietnice, a potem doświadczenie, że te obietnice rzeczywiście się realizują. Ludzie Biblii na pytanie: skąd znają Boga? mogliby odpowiedzieć: “On obiecał nam rzeczy po ludzku niemożliwe i rzeczywiście je spełnił. W tym jego działaniu poznałem Go.”[2]  Celem całego procesu katechizacji jest rozwój osobowej wiary dorosłego. Tak rozumianej wiary: że Bóg dokona niemożliwego – że z cmentarza może uczynić gejzer życia, że może ożywić umarłe kości (Ezechiel), że może uratować tego, który już nie ma szans na uratowanie (psalmy).

 2. rozumienie zmartwychwstania Jezusa

Zmartwychwstanie Jezusa najlepiej zobaczyć z perspektywy ST.

1. Abraham ofiarowujący obiecanego syna Izaaka to zapowiedź krzyża. Ocalenie, oddanie żywego Izaaka to typ zmartwychwstania (por. Hbr)
2. Mojżesz stojący nad brzegiem morza stoi na krawędzi załamania całej akcji wyzwolenia swego narodu. Śmierć hańba, poniżenie “patrzą mu w oczy”. Rodacy mają pretensje. Wrogowie już go prawie dopadają. Mógłby wołać słowami psalmu 22 – Boże mój dlaczego mnie opuściłeś? Bóg – “za 5 dwunasta” przychodzi mu na ratunek. Dokonuje “niemożliwego”. Przejście przez Morze Czerwonego to typ Zmartwychwstania.
3. W Psalmach psalmista wielokrotnie jest w sytuacji impasu, ucisku, zagrożenia życia, niebezpieczeństwa, osaczenia przez wrogów. Psalmista krzyczy, że “zaliczono go między umarłych”, że “schodzi do grobu”. To wszystko zapowiada krzyż. Bóg jednak “wyrywa” psalmistę z bagna, aby nie zatonął i stawia jego nogi na skale, rozrywa sidło na niego zastawione. To wszystko są obrazy zapowiadające zmartwychwstanie.
4. Młodzieńcy w piecu ognistym. Piec ognisty to zapowiedź krzyża. Ocalenie z płomieni – zapowiedź zmartwychwstania.
5. Historia Zuzanny. Groźba śmierci, fałszywe oskarżenia – zapowiadają krzyż. Ocalenie życia Zuzanny to typ zmartwychwstania.
6. Historia Tobiasza. Podczas nocy poślubnej teść kopie mu grób, ale ku zaskoczeniu wszystkich – prócz Azariasza- okazuje się, że Tobiasz żyje!!!
7. Niewola babilońska to zapowiedź krzyża. Obietnice Deutero-Izajasza (Iz 40-55) mówiące o wyzwoleniu, o ratunku i ocaleniu to w pewnym sensie “księga zmartwychwstania”.

W historiach ST widać jak Bóg “pośpiesza na ratunek” za 5 dwunasta. Jezusowi przyszedł z pomocą “5 po dwunastej” przekraczając barierę śmierci. Dlatego “powstanie z martwych” Jezusa jest największym ratunkiem w historii, największym niemożliwym. Dlatego pojęcia blisko związane ze zmartwychwstaniem to: zbawienie, ratunek, ocalenie, przyjście na pomoc, uwolnienie, zwycięstwo.

Zmartwychwstanie Jezusa to ratunek, ocalenie, “pospieszenie Boga ku ratunkowi”. Jest to odpowiedź Boga na modlitwę w Ogrójcu, na modlitwę na krzyżu. W liście do Hebrajczyków czytamy, że Jezus  “zanosił  błagania do Tego,  który mógł Go ocalić od śmierci i został wysłuchany” (Hbr 5,7). Jak to “został  wysłuchany” skoro umarł na krzyżu??? A jednak – został wysłuchany!!! Zmartwychwstał!!!

“Centralnym przesłaniem całego Nowego Testamentu będzie właśnie to: powstanie z martwych – niemożliwe dla człowieka, ale możliwe dzięki mocy i potędze Boga. (…) Jezus, który według ludzkich możliwości jest już wyeliminowany, przybity do krzyża, zabity pogrzebany, ten sam Jezus został wskrzeszony dzięki mocy Boga”[3]. Wiara w Zmartwychwstanie Jezusa jest centrum Dobrej Nowiny. św. Paweł tak pisze o takiej wierze: “Jeśli ustami wyznasz, że Jezus jest Panem i w sercu uwierzysz, że Bóg Go wskrzesił z martwych osiągniesz zbawienie” (Rz 10,9).

Z perspektywy zmartwychwstania Jezusa należy spojrzeć na Ogrójec i krzyż. “Bądź wola Twoja” wypowiedziane w Ogrójcu wyjaśnia się dopiero w pełni w tej perspektywie. Ojciec chce przede wszystkim Zmartwychwstania!

Z perspektywy zmartwychwstania Jezusa możemy spojrzeć na Eucharystię w Wieczerniku. Jest to  podziękowanie Ojcu – i to “z góry” – za “pospieszenie na ratunek”, podziękowanie za ocalenie, podziękowanie za zmartwychwstanie. Eucharystia jest świętowaniem Zmartwychwstania – jeszcze przed śmiercią na krzyżu. Jezus z góry dziękuje za wskrzeszenie jakiego dokona Ojciec w mocy Ducha Świętego.

Z perspektywy Zmartwychwstania należy czytać Ewangelie. Napisane zostały po Zmartwychwstaniu. Marek w swojej Ewangelii mówiąc o Jezusie używa czasu teraźniejszego – co wskazuje, że według niego te historie mogą wydarzyć się i dziś, że nie są “melodią przeszłości”.

Uzdrowienia w Ewangeliach mają źródło w Zmartwychwstaniu Jezusa. Uzdrowieni doświadczali “małego” “powstania z martwych”. Słowo “wstań” skierowane do sparaliżowanego czy innych chorych można wiązać z “powstaniem z martwych” Jezusa.

Wiara w zmartwychwstanie Jezusa, to nie tylko wiara w fakt historyczny w okolicach roku 33. O takiej zawężonej wierze mówi dowcip[4]

Przychodzi baba do lekarza i mówi, że jest smutna, niewiele rzeczy potrafi ją zadowolić, nuda, szare, codzienne życie, ogólnie nieciekawie. Lekarz chcąc ją pocieszyć mówi:

– Chodzi pani do kościoła, to przecież pani wie, że Jezus zmartwychwstał.

Na to ona:

– No tak, zmartwychwstał, … ale kiedy to było …

Wiara w zmartwychwstanie Jezusa, to nie tylko wiara w przyszłe nasze zmartwychwstanie.

Wiara w zmartwychwstanie Jezusa, to wiara, że Jezus żyje – dzisiaj! Żyje i działa!

Wiara w zmartwychwstanie Jezusa, to także wiara, że dziś, teraz Bóg może dokonywać w moim życiu wskrzeszeń według tego co pisze Paweł:

“[Niech da] wam światłe oczy serca tak, byście wiedzieli, czym jest (…) przemożny ogrom Jego mocy względem nas wierzących – na podstawie działania Jego potęgi i siły. Wykazał On je, gdy wskrzesił Go z martwych” Ef  1, 18-21.

Zmartwychwstanie Jezusa to źródło, model, gwarancja wszelkich ratunków jakie Bóg nam obiecał.

Każdy sakrament jest sakramentem Zmartwychwstania. Każdy sakrament jest wchodzeniem w zmartwychwstanie, w nowe życie. W każdym sakramencie możemy otworzyć się na Jezusa, który żyje i przychodzi nam na ratunek. W każdym możemy być napełnieni Duchem Świętym – “Ożywicielem”, w każdym możemy odkrywać miłość Ojca, który “nas umarłych razem z Chrystusem przywraca do życia” (Ef 2,  ) i to do “życia w obfitości” (J,10). W każdym sakramencie jest dostępna moc Ducha, dzięki której możemy powstać “z martwych” do nowego życia. Obrazem obietnicy zawartej w każdym sakramencie jest wizja wskrzeszenia kości u proroka Ezechiela (Ez 37)

W tak rozumianym Zmartwychwstaniu Jezusa widać działanie Trójcy: miłość Ojca i moc Ducha Świętego. Istotą zmartwychwstania jest zwycięstwo miłości silniejszej niż śmierć. A. Grun pisze; “Miłość Jezusa osiąga swój szczyt w zmartwychwstaniu. Śmierć (na krzyżu) pokazuje poświęcenie się miłości, zmartwychwstanie – jej zwycięstwo.” (Doświadczyć radości zmartwychwstania, s. 53) .

Bóg przywraca nas do życia, wskrzesza, ożywia – bo nas kocha. Związek miłości Boga do nas i zmartwychwstania pokazuje tekst Pawła z listu do Efezjan (2,4-6):

A Bóg, będąc bogaty w miłosierdzie, przez wielką swą miłość, jaką nas umiłował, i to nas, umarłych na skutek występków, razem z Chrystusem przywrócił do życia. Łaską bowiem jesteście zbawieni.  Razem też wskrzesił i razem posadził na wyżynach niebieskich – w Chrystusie Jezusie

W ratunkach, ocaleniach możemy doświadczyć miłości Ojca. Tak jak Dawid, który śpiewa:

Wyciągnął dłoń z wysokości i pochwycił mnie, i wydobył z wielkiej wody.

Ocalił mnie z rąk potężnych wrogów, od nieprzyjaciela, który był silniejszy ode mnie.

Napadli na mnie w dzień mojego nieszczęścia, ale Pan był moją obroną.

Wyprowadził mnie na miejsce przestronne i wybawił, gdyż rozmiłował się we mnie (Ps 18,17-20).

Psalm ten to nie tylko zapis doświadczenia Dawida, ale także zapowiedź (typ) krzyża i zmartwychwstania Jezusa. Jest to jednocześnie tekst,  którego głębokiej prawdy mogę doświadczyć w moim życiu.

Podsumowując:

Tak rozumiana wiara i takie rozumienie Zmartwychwstania Jezusa wskazują, że nie są to tylko idee, że jest to rzeczywistość jakiej można doświadczyć w życiu. Szczególne znaczenie mają tu takie doświadczenia jak: doświadczenie wysłuchanej modlitwy, doświadczenie zrealizowanej obietnicy, doświadczenie ocalenia i ratunku w jakiejś trudnej sytuacji życiowej (oczywiście interpretacja konkretnych wydarzeń może być różna: ktoś powie, że dane wydarzenie to cud, inny że przypadek – jest to temat do szerszego rozwinięcia). Takie doświadczenia umacniają w nas wiarę, że Jezus żyje, że Ojciec nas kocha, że Duch Święty jest naszym Pocieszycielem.

W tym kontekście “być świadkiem” to znaczy – opowiadać właśnie o swoim doświadczeniu wysłuchanej modlitwy,  o doświadczeniu zrealizowanej obietnicy,  o swoim ocaleniu i ratunku w jakiejś trudnej sytuacji życiowej. Być świadkiem to  opowiadać “o tym, cośmy widzieli i słyszeli” (Dz 4,20).

3. moralność wynikająca z tak rozumianej wiary
4. Właściwym postępowaniem moralnym, “dobrymi uczynkami” nie zdobywamy sobie ratunku u Boga. Ilustruje to dowcip:

Przychodzi baba do nieba. Zatrzymuje ją św. Piotr.- Przepraszam, a pani dokąd?- Do nieba – pada wyraźna odpowiedź. – Zaraz, zaraz, to nie takie proste. Wcześniej trzeba przejść mały teścik. – No dobrze – już mniej pewnie. – By wejść do nieba trzeba uzbierać cztery tysiące punktów. Proszę opowiedzieć coś o swoim życiu. – Często odmawiałam Różaniec – po chwili zadumy odpowiada rzeczona. – No dobrze, pół punktu … – Ile????????? – Pół punktu, dobrze pani słyszy! – Słuchałam Radia Maryja . – Pół punktu. – Chodziłam w tygodniu na Msze … – Jeden punkt. Po godzinnej walce wycieńczona baba zgromadziła dwadzieścia pięć punktów. – No cóż, przykro mi, nie zmieściła się pani w limicie – oznajmia św. Piotr. Jezu, ratuj!!! – woła zdesperowana kobieta. – Brawo, cztery tysiące punktów. Tedy proszę …

2. To z wiary w zmartwychwstanie Jezusa, z wiary w to że Bóg z miłości do mnie “pospiesza ku ratunkowi memu”, z wiary przychodzącego Ducha Świętego – Ożywiciela i Pocieszyciela, z tej wiary wynika wezwanie moralne. Dar poprzedza wymagania, łaska poprzedza przykazanie. Mówiąc “fachowo”: kerygma poprzedza parenezę, indikatiw zbawczy poprzedza imperatyw moralny (tzn. zdanie oznajmujące o zbawieniu poprzedza zdanie nakazujące właściwe, moralne postępowanie).Właściwe postępowanie moralne jest skutkiem tego, że zostałem uratowany, ocalony. Inaczej mówiąc: dobre postępowanie wynika z “nowego stworzenia”.
3. Wielką karta wezwania moralnego jest Kazania na Górze. Jest to całościowa synteza nauczania moralnego Jezusa. Kazanie jest opisem życia w mocy Ducha św., opisem “owoców Ducha”. Kazanie mówi o tym samym, co opisuje “hymn o miłości” św. Pawła.
4. Dla Tomasza z Akwinu Kazanie jest treścią nowego prawa jakie zostawił nam Jezus. Samą istotą nowego prawa jest Duch Święty obecny w naszych sercach, ale treścią jest właśnie Kazanie na Górze.
5. Dla Augustyna Kazanie na Górze jest “kartą życia chrześcijańskiego”.
6. Kazanie na Górze to “moralność zmartwychwstania” (O. Clement), moralność “uratowanych”, moralność “ocalonych”, moralność wdzięczności.
7. Kazanie na Górze analizowane z perspektywy analizy transakcyjnej to wielka wizja zdrowej, mocnej, harmonijnej osobowości, w której dominuje “wyemacypowany Dorosły”. To wizja człowieka uwolnionego od “gier”. Jeszcze inaczej można powiedzieć, że Kazanie “scenariusz życiowy” “zwycięzcy” (widać to w obrazie domu na skale).

KURS SYSTEMATYCZNY 

SCHEMAT STRUKTURY W KONTEKŚCIE WIODĄCYCH IDEI TEOLOGICZNYCH

 

OPIS SYNTETYCZNY

 rok I – Ewangelia Marka

prologiem są historie ze ST, w których w centrum jest wiara w obietnice Boga, że przyjdzie na ratunek “gdy biedak zawoła” (Abraham, Mojżesz, psalmy); potem następuje koncentracja wiary na osobie Jezusa – działalność, nauczanie, śmierć i Zmartwychwstanie (spotkania ze Zmartwychwstałym zapisane u Łukasza, Jana, Mateusza).

rok II – Dzieje Apostolskie

Zesłanie Ducha Świętego i początek Kościoła jako promieniowanie Zmartwychwstania Jezusa.. W ramach pracy nad życiem pierwotnego Kościoła duży akcent położony będzie na sakramenty. Poza tym wybrani święci z historii Kościoła.

rok III – Kazanie na Górze

W centrum jest to, co jest owocem tak rozumianej wiary – czyli wezwanie moralne (Kazanie na Górze z Mateusza)

Jeśli chodzi o źródła treściowe  to w centrum jest Biblia. Ewangelie są tu traktowane jako podręczniki rozwoju chrześcijanina. Układ treści w Ewangelii Marka jest tu wręcz zasadą organizująca główny fragment kursu w I roku. Katecheza pierwszych wieków opierała się przede wszystkim o Ewangelie.  Ewangelie to były podręczniki w rozwoju życia chrześcijanina. (hipoteza kard. Martiniego). Taką katechezę opartą konsekwentnie na Ewangeliach można nazwać katechezą ewangelizacyjną. Biblia nie pełni tu roli ilustracji tez teologicznych, czy zbioru “budujących” przykładów właściwego postępowania, ale jest wręcz osią konstrukcyjną. Jest figurą, a nie tłem. Biblia jest tu czytana wg klucza osobistych obietnic i ich realizacji (cuda)

Propozycja kluczowych ksiąg biblijnych: Wyjścia, Hiob, Deutero Jzajasz, Psalmy, Ewangelia wg Marka, Dzieje Apostolskie, Do Rzymian, Do Efezjan. W odkrywaniu sensu Biblii pomocne będą komentarze Ojców Kościoła, najlepsze prace egzegetów (np. Martini, Gargano), nauka Kościoła.

OGÓLNY ROZKŁAD MATERIAŁU

Rok I  – Ewangelia wg Marka Uwierzyć w Zmartwychwstałego

 idee przewodnie

1. w centrum wiara rozumiana jako przekonanie że Bóg dokona dla człowieka tego co jest po ludzku niemożliwe – dokona bo tak wcześniej obiecał (aneks – nr 1)
2. odkrywanie przez historie konkretnych ludzi jak wyglądała ta realizacja niemożliwego przez Ojca który jest wierny swojemu słowu, który jest Ratownikiem (Zbawicielem).
3. Koncentracja na Osobie Jezusa,
4. koncentracja na Zmartwychwstaniu Jezusa – z tego wydarzenia “wybuchł” NT (tak jak z wydarzenia Wyjścia “wybuchł” ST)
5. odkrywanie Jezusa, który żyje
6. kategorie wypracowane wcześniej (ucisk – obietnica – ratunek) pomocne do analizy śmierci i zmartwychwstania Jezusa

cele roku

1. uczestnik powinien zrozumieć i zapamiętać – że wiara to przekonanie o tym, że Bóg dla mnie dokona niemożliwego – bo mi to obiecał (łaska – dokonuje tego co po ludzku niemożliwe)
2. przyjęcie prawdy, że Jezus żyje
3. przyjęcie prawdy, że zmartwychwstanie Jezusa to centrum wiary
4. przyjęcie prawdy, że zmartwychwstanie Jezusa źródło nadziei dla mnie

centralne kategorie

ucisk (impas) – obietnica – wołanie – wiara – wierność Ojca – ratunek – łaska – nowe życie – wdzięczność

pascha – krzyż – zmartwychwstanie –miłość Jezusa –

Kategorie wcześniej wypracowane: “ucisk”, “ratunek” będą pomocne przy systematycznej pracy nad śmiercią i zmartwychwstaniem Jezusa. Jego śmierć to największy w historii “ucisk”, wskrzeszenie przez Ojca w mocy Ducha Świętego to największy ratunek, największa interwencja Boga, największe niemożliwe.

rozkład materiału

1. w ramach wstępu kilka katechez wokół historii ratunków w ST (obdarowanie synem Abrahama, przejście przez Morze Czerwone, ocalenia Dawida, wyzwolenie z niewoli babilońskiej, ratunek dla Hioba)
2. 15 spotkań (60 – 90 minut) wokół Ewangelii Marka (koncentracja na postaciach, w życiu których Bóg dokonywał rzeczy po ludzku niemożliwych – trędowaty, sparaliżowany, apostołowie); + wybrane fragmenty innych ewangelii (układ treści u Marka – traktujemy jako jeden z najlepszych pomysłów na podręcznik życia chrześcijańskiego; Ewangelia nie tylko ilustruje tematy katechezy – ale wręcz te tematy organizuje!)
3. 3 spotkań – katechezy podsumowujące, syntetyzujące, ujmujące całościowo i przekrojowo. poszukiwanie prawidłowości w przepracowanych historiach ratunków, przeanalizowanie przepracowanych historii pod kątem:
4. rodzajów “ucisku”, typu obietnic jakie Bóg daje człowiekowi, sposobów modlitwy, czasu oczekiwania na ratunek od Boga, rodzajów ratunku, obrazu Boga jaki się z tych historii wyłania
5. spojrzenie na te historie z określonej perspektywy np. spojrzenie z perspektywy psalmu 22 – na “ucisk” i “ratunek” jakie widać u Abrahama, Mojżesza, Dawida, Hioba, trędowatego, sparaliżowanego

Rok II – Dzieje Apostolskie Uwierzyć w Ducha Ożywiciela

 idee przewodnie

1. Działanie Ducha świętego – Ożywiciela!
2. Kościół – promieniowanie Zmartwychwstania
3. sakramenty w kontekście: wiary, spotkania ze Zmartwychwstałym, przyswajania ocalenia

cele roku

uczestnik powinien zrozumieć i zapamiętać

1. Kościół jest miejscem promieniowania Zmartwychwstałego
2. Kościół jest wspólnotą “uratowanych”, ocalonych
3. Kościół jest wspólnotą, w której działa Duch Ożywiciel i Pocieszyciel
4. Zmartwychwstały przynosi nowe życie w sakramentach

 centralne kategorie

Pięćdziesiątnica – dynamizm Ducha –  łaska – nowe życie – wspólnota Kościoła – sakrament

rozkład materiału

1. 20 spotkań promieniowanie Zmartwychwstania w pierwotnym Kościele (wybrane fragmenty Dziejów Apostolskich)
2. 10 spotkań – wybrane postaci świętych
3. sakramenty i liturgia wyjaśniane przede wszystkim przez teksty biblijne

Rok III Kazanie na Górze życie z wiary – życie w Duchu

 idee przewodnie

1. moralność chrześcijańska to “moralność zmartwychwstania” moralność “uratowanych”, moralność wdzięcznych za ocalenie; moralność dla której źródłem jest chrzest (etyka soteriologiczna)
2. moralność chrześcijańska to życie w Duchu, który jest jak ogień, żar, dynamit, deszcz, wicher …

Duch Święty to Duch Zmartwychwstawania, Duch budzenia życia – Ożywiciel

3. Duch Święty chce nas ukształtować na wzór Jezusa, jest siłą i motorem naszego naśladowania Jezusa.
4. moralność zmartwychwstania to śmierć dla siebie i przyjęcie łaski ożywienia (por. List do Rzymian)
5. moralność zmartwychwstania to życie zwycięstwem “prześladowanie, ucisk, głód … w tym wszystkim odnosimy pełne zwycięstwo, dzięki Temu który nas umiłował” (Rz) (w języku analizy transakcyjnej: chodzi o budowanie scenariusza życiowego Zwycięzcy czyli Księcia, a nie Żaby)
6. moralność zmartwychwstania – to siła bycia wolnym czyli nonkonformistą, to siła robienia rzeczy które innych wprowadzają w poczucie zagrożenia (por. postępowanie Jezusa wobec religijnych zwyczajów, radzenie sobie “na luzie” z autorytetami, pełne wolności postępowanie wobec prostytutek). Tylko silny wewnętrznie człowiek może być wolny, tylko człowiek silny wewnętrznie może kochać.
7. moralność zmartwychwstania – to nie jest kazuistyka, to nie jest moralność z centymetrem w ręku. “Kochaj, i rób, co chcesz” mówi Augustyn.

cele roku

uczestnik powinien zrozumieć i zapamiętać

1. że życie “uratowanego” to życie w mocy Ducha Świętego i w naśladowaniu Jezusa
2. istotę wezwania moralnego NT – to budzenia życia w świecie, promieniowanie duchem zmartwychwstania wokół siebie (promieniowanie duchem zmartwychwstania to inaczej miłość)

centralne kategorie

dary Ducha – śmierć dla siebie – szczęście – pokora – siła – miłość – łaska

rozkład materiału

1. 15 spotkań wokół Kazania na Górze; Kazanie ukazane w kontekście owoców Ducha (Ef) i hymnu o miłości (1 Kor) (całościowe ujęcie wezwania moralnego); Kazanie jako wezwanie dla tych, co umarli dla siebie i zmartwychwstali z Jezusem w sakramencie chrztu, dla tych, którzy żyją w Duchu Świętym.
2. 5 spotkań – Kazanie na Górze a małżeństwo i rodzina
3. 5 spotkań – katechezy wokół promieniowania zmartwychwstania w kulturze, polityce, ekonomii – gdzie często dominują “struktury grzechu” czyli śmierć.
4. 2 spotkania – katechezy wokół powołania, wokół zagadnienia “dzieła mojego życia” (czyli czegoś, co chcę robić jeszcze przez 30,40 lat aż do śmierci). Po odpowiedzi na to pytanie – co chcę robić przez 40 lat? – pojawia się pytani drugie – czy to byłoby to, czego dla mnie chce Bóg?

SCHEMAT STRUKTURY W KONTEKŚCIE WIODĄCYCH IDEI TEOLOGICZNYCH

Kurs epizodyczny składa się z bloków obejmujących kilka katechez. Jest to  ok. 3-5 spotkań wokół wybranego sakramentu. Są przeznaczone przede wszystkim dla rodziców, którzy towarzyszą swoim dzieciom w przygotowaniu do kolejnych sakramentów. Stwarza to dogodną okazje do przeprowadzenia kilku katechez. Okazją do katechez kursu epizodycznego stwarzają także święta Roku Liturgicznego – szczególnie Triduum Paschalne.

1. główne idee w katechezie sakramentalnej

W kursie epizodycznym powinny być wyakcentowane te same treści wiodące co w kursie systematycznym: wiara jako zaufanie obietnicom, Zmartwychwstanie Jezusa, Miłość Ojca, bogactwo darów Ducha Świętego. Z tej perspektywy ujęte będą sakramenty:

1. jako nasze spotkanie z Jezusem Zmartwychwstałym,
2. jako nasze spotkanie Ojcem, który nas kocha
3. jako nasze spotkanie z Duchem Świętym, który nas obdarza bogactwem darów
4. jako znaki niewidzialnej ŁASKI (z pogłębieniem tematu łaski: jakie może być jej działanie wobec nas. Jeśli ktoś nie ma właściwego obrazu łaski to nie będzie rozumiał – czym jest sakrament. Najlepiej widać czym jest łaska w psalmach, w Ewangeliach, w historiach ludzi ST i NT)
5. jako obietnice i jako znaki dokonywania się tego, co niemożliwe;
6. jako przyswajanie ratunku, jako “ściąganie” (analogia internetowa) ocalenia i moje wejście w historię zbawienia
7. jako znaki i źródło moich powstań z martwych, jako wchodzenie w “nowe życie”,
8. jako znaki i źródło moich uzdrowień (znaczenie terapeutyczne sakramentów)
9. jako źródło scalania osobowości i siły wewnętrznej czyli jako źródło siły do dobrego postępowania, do życia według Kazania na górze (znaczenie moralne sakramentu stanie się tłem, a nie figurą).

Przykładowo:

Będzie ujęta nie jako jeden z kilku sakramentów, ale “sakrament nad sakramentami”.

W niej spotykamy Jezusa, który zmartwychwstał i żyje. Jeśli to Zmartwychwstały, jeśli to ten sam Duch – to mogą się dziać cuda! Eucharystia to  dziękczynienie, ale można zapytać: za co ? W Eucharystii dziękujemy Bogu za dawne czyny, teraz jednak oczekujemy nowych i już z góry za nie dziękujemy. Dawne dzieła Boga są gwarancją i rękojmią, że także dziś będzie dokonywał rzeczy – po ludzku rzecz biorąc – niemożliwych. W tym kontekście istotą trudności wiary jest nie tylko rzeczywista obecność Jezusa w Eucharystii, ale także przyjęcie, że ta obecność jest dynamiczna, że obecny jest Jezus, który żyje i może czynić cuda teraz, w moim życiu!

2) Sakrament Pojednania.

Jego istotą nie jest żal za grzechy, nie jest ich wyznanie, nie jest mocne postanowienie poprawy czy zadośćuczynienie, nie jest praca nad sobą.

Istotą tego sakramentu jest uwierzenie że za mój grzech Jezus umarł na krzyżu, że już zostałem od tego konkretnego grzechu uwolniony – a sakrament pojednania jest uprzywilejowanym momentem mojego “powstania z martwych”. Inaczej mówiąc:  w sakramencie tym dokonuje się to, co niemożliwe – moje uwolnienie. Jest to jeden ze sposobów w jaki Bóg “pospiesza mi na ratunek”. Praca nad sobą jest wtórna – jest konsekwencją uwierzenia, że najważniejsze się już dokonało, że razem z Jezusem zostałem wskrzeszony (por. Ef 2) i że to, co pozostało, to wykorzystać to zwycięstwo. Sakrament pojednania to nie mozolne wchodzenie po schodach na piętro, ale wjazd windą  (por. Teresa od Dzieciątka Jezus, Rękopisy autobiograficzne)

ZORGANIZOWANIE PRACY

Projekt “katecheza dorosłych” jest propozycją dla całej Sekcji Katechetycznej PSPiA KLANZA oraz innych zainteresowanych osób.

Praca nad tym projektem to w pierwszym rzędzie katechizowanie samych siebie.

Istnieją dwa główne sposoby włączenia się do pracy nad projektem:

1. grupa “kopaczy” której zadaniem jest poszukiwanie treści związanych z wybranymi księgami biblijnymi. Osoby z tej grupy intensywnie czytają i przetrawiają:
   1. Biblię: Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Kazanie na górze (Mateusz 5-7) oraz Psalmy, Księgę Wyjścia, Proroka Izajasza (40-55), List do Rzymian, do Efezjan.
   2. komentarze do ksiąg biblijnych (Ojców Kościoła oraz współczesne – szczególnie kard. Martiniego, I. Gargano, R. Meyneta).
   3. nauczanie Kościoła (Jan Paweł II, Katechizm Kościoła Katolickiego, Dokumenty Vaticanum II),
   4. najlepsze rzeczy świętych (Teresa od Dzieciątka Jezus, Augustyn, Tomasz z Akwinu, Ignacy z Loyoli),
   5. najlepsze książki teologiczne (wzajemna wymiana odkrytych lektur).
   6. powieści, poezje, najlepsze rzeczy z psychologii i psychoterapii – żeby z tej perspektywy spojrzeć np. na Kazanie na górze (Ciekawe może być zestawienie Kazania na górze a) z wybranymi dziełami Szekspira, Dostojewskiego, Gombrowicza, b) z wiedzą o zdrowej, dojrzałej osobowości, c) z wiedzą o nerwicach i o “toksycznej miłości”)

Chodzi z jednej strony o szeroką syntezę, z drugiej o zgromadzenie jak największej ilości myśli, intuicji, odkryć – które staną się treścią katechez. Szczególnie ważne jest poszukiwanie treści do puent. Ważna sprawą jest spotkania dyskusyjne w tej grupie (jak to zrobić na odległość – chyba pozostaje tylko specjalna lista dyskusyjna internetowa?)

1. grupa “majsterkowiczów” – osoby z tej grupy czytają i przetrawiają dużo mniej intensywnie (głównie Ewangelię Marka i Kazanie na Górze); ich zadaniem będzie poszukiwanie pomysłów metodycznych, proponowanie kompozycji scenariuszy, rozłożenie treści pomiędzy wprowadzenie, aktywizację, puentę. Osoby z tej grupy mając treści do konkretnych katechez będą proponowały rozwiązania metodyczne

Poza tym będziemy się zwracali do różnych osób, które mogą nam pomóc w ustawieniu programu. Będą to konsultanci, specjaliści np. bibliści, patrolodzy, katechetycy.

ORIENTACYJNE TERMINY

2001

1. jesień– szerokie konsultacje materiału programowego
2. połowa października – konsultacje: w KATECHECIE, z ks. prof. Szpetem

2002

1. 8-10.02.2002 – rekolekcje wokół Ewangelii Marka – uczestnicy będą się dzielić własnymi odkryciami związanymi z tą Ewangelią (otwarte jest pytanie: jak to zorganizować metodycznie?)
2. marzec – kwiecień 2002 – rozpoczęcie szerokiej dyskusji na forum mediów katolickich wokół katechezy dorosłych. Zaproponowanie dyskusji redakcyjnych. Dyskusja ma następujące cele: 1) podkreślić znaczenie problematyki katechezy dorosłych 2) poddać pod dyskusję podstawowe idee naszej propozycji programowej: tak od strony treści jak i od strony metodyki.
3. 18-24.08.2002 – Letnie Warsztaty Katechetyczne “Wołczyn” (otwarte jest pytanie na ile i w jaki sposób miałoby to związek z katechezą dorosłych)
4. sierpień 2002 – wydanie książki – “Msza święta – katechezy liturgiczne dla dorosłych” (na bazie warsztatu)
5. październik 2002 – warsztat pilotażowy “MAK – Ewangelia św. Marka”
6. grudzień 2002 – modyfikacja warsztatu “MAK – św. Paweł” według idei wiodących programu Katechezy Dorosłych

2003

7. luty 2003 – rekolekcje wokół Kazania na Górze – uczestnicy będą się dzielić własnymi odkryciami
8. sierpień 2003 – wydanie książki “Katechezy dla dorosłych wokół Ewangelii Marka”
9. październik 2003 – warsztat pilotażowy “MAK – Kazanie na górze”

WSTĘPNA PROPOZYCJA KLUCZOWYCH LEKTUR

KOMENTARZE DO EWANGELII MARKA

1. M. Martini, Być z Jezusem, Medytacje nad Ewangelią Marka, Kraków 1997 (dla mnie fundament i klasyka – i treści i metodyka interpretowania Biblii; warto także sięgnąć do innych komentarzy biblijnych Martiniego)
2. Gargano, Lectio divina. Wprowadzenie. Kraków 2001 (bardzo inspirująca metodyka odkrywania treści ksiąg biblijnych; obecnie pojawiła się cała seria książek Gargano)
3. Gargano, Lectio divina do Ewangelii św. Marka, Kraków 2001 (komentarz biblijny do Ewangelii Marka)
4. Julicher, Effata, otwórz się, spotkania z uzdrawiającym Jezusem, Kraków 2000 (proste i głębokie komentarze do fragmentów Ewangelii m.in. do Marka)
5. Vanier, Jezus, dar miłości, Poznań 1994 (bardzo głęboki komentarz do głównych wydarzeń życia Jezusa z perspektywy “terapeutycznej”)
6. Meynet, Wprowadzenie do hebrajskiej retoryki biblijnej, Kraków 2001 (b. ciekawy rozdział o interpretacji fragmentu Ewangelii Marka; ale cała książka bardzo ciekawa w związku z propozycją metodyki interpretowania Biblii)
7. Stock, Dobra Nowina Jezus. Orędzie Ewangelii św. Marka, Kraków 1994 (komentarz biblijny do Ewangelii Marka)

IMPAS – OBIETNICA – RATUNEK – ZMARTWYCHWSTANIE

1. Grun, Doświadczyć radości zmartwychwstania, Kraków 2000 (dla mnie znakomita książka – wprowadzenie do duchowości zmartwychwstania; warto też sięgnąć do innych książek Gruna)
2. Mesters, Boże , gdzie jesteś? Poznań Warszawa 1977 (rozdział o zmartwychwstaniu zupełnie fundamentalny, choć cała jest bardzo dobra jako przykład podejścia do Biblii)
3. Beuchamp, Psalmy dniem i nocą, Warszawa 1985 (najlepsza książka o psalmach jaką czytałem – znakomite wprowadzenie w biblijne myślenie o ucisku, obietnicy, modlitwie, ratunku; bardzo inspirujące jest pokazanie Paschy: śmierci i zmartwychwstania Jezusa z perspektywy psalmów)
4. Charpentier, Czytając Nowy Testament, Włocławek (wyakcentowanie zmartwychwstania Jezusa jako wydarzenia, z którego “wybuchł” Nowy Testament; bardzo dobre wprowadzenie do Ksiąg Nowego Testamentu według “klucza zmartwychwstania”)
5. Cholewiński, Cztery katechezy biblijne, Kraków 2000 (krótkie, proste i rewolucyjne – trafia w sedno)
6. Cholewiński, ABC chrześcijaństwa, Kraków 2000 ((krótkie, proste i rewolucyjne – trafia w sedno)

KAZANIE NA GÓRZE

1. T. Pinkaers, Źródła moralności chrześcijańskiej, Poznań 1994 (rozdziały o Kazaniu na Górze – to rewolucja w myśleniu o moralności chrześcijańskiej w porównaniu z potocznymi poglądami)

 

[1] w Biblii jest wiele obietnic “niemożliwych” np. uczynienia z pustyni pięknego ogrodu.

[2] A. Cholewiński, Cztery katechezy biblijne, Kraków 2000, s. 12-14

[3] I. Gargano, Lectio divina do Ewangelii św. Marka, Kraków 2001, s. 127.

[4] Obydwa zacytowane dowcipy są zaczerpnięte z książki: M. Jakimowicz, Dziennik pisany mocą, Kraków 2001, s. 5 i 35.