Serce nie sługa?
Scenariusz spotkania lub katechezy dla młodzieży z gimnazjum lub średniej szkoły. Czas trwania 90 minut. Środki dydaktyczne: papier, przybory do kolorowania, taśma klejąca papierowa (tzw.lakiernicza), egzemplarze Pisma świętego, odtwarzacz CD i nagrania z muzyką integracyjną (opcja).
1. Serce nie sługa?
WSTĘP
Przywitaj wszystkich uczestników spotkania. Sprawdź, czy z każdym masz kontakt wzrokowy, czy masz wszystkie potrzebne materiały, aby spokojnie i bez niespodzianek prowadzić spotkanie. Warto na początku zaprosić do kilku prostych ćwiczeń integracyjnych, poznania swoich imion lub zainteresowań. Ćwiczenia te mogą też lekko wprowadzać w tematykę spotkania – dotyczyć ludzkich uczuć.
Rozpoczynając spotkanie powiedz: Zdarza się czasami taka sytuacja, że zakochują się w sobie ludzie, których – na zdrowy rozsądek – uczucia nie powinny łączyć. Klasycznym przykładem jest tutaj miłość, którą darzyli się Romeo i Julia. Zakochują się osoby nie zważając na różnicę wieku, wygląd, status społeczny… Usiłując zrozumieć czy uzasadnić tę sytuację przywołujemy wtedy powiedzenie „Serce nie sługa…” I do tego powiedzenia nawiążemy w pierwszej części naszego spotkania.
AKTYWIZACJA
Podziel uczestników na kilkuosobowe grupy. Przedstaw zadanie do wykonania: Zadanie będzie następujące: na arkuszu papieru rysujemy serce, po którym będzie po prostu widać, że jest pełne wolności! W polu serca wpisujemy odpowiedź na dwa ważne pytania: dlaczego możliwe jest uczucie tam, gdzie nie powinno go być? Skoro mówimy „Serce nie sługa…”, to kogo możemy mieć na myśli jako jego pana?
Rozdaj papier i przybory do pisania. Określ czas na wykonanie tego zadania. Przypomnij raz jeszcze polecenie do wykonania oraz postawione pytania. Zachęćdorozmowy w grupach i wykorzystanie umiejetności plastycznych.
Prezentacja prac na forum ogólnym. Czas na dyskusję. Pokierują nią w taki sposób, aby podkreślić rolę „pana” (co nim będzie zdaniem uczniów?).
PUENTA
Podsumowując dyskusję powiedz: W powiedzeniu „Serce nie sługa…” owo serce jest dla nas symbolem uczuć, jakby siedliskiem uczuciowości człowieka. Kochamy z całego serca. Całym sercem się w coś angażujemy. Nienawidzić też można z całego serca. Skoro tak, to można z tego wyciągnąć wniosek następujący: uczucia muszą być wolne! Nie da się nad nimi zapanować! Człowiek jest bezradny wobec nich! Jedyne, co może zrobić, to poddać się im, chociaż wie, że mogą zaprowadzić go równie dobrze ku wielkiemu szczęściu, jak i na zatracenie.
Czy rzeczywiście prawdą jest powiedzenie „Serce nie sługa…”?
To nieprawda. Serce, czyli powiedzmy wprost – ludzkie uczucia, są tak zbudowane ze swojej natury, aby miały swojego pana. I najlepiej czują się wtedy, gdy są mu posłuszne. Najlepiej się wtedy rozwijają i wychowują.
Kto jest tym panem? Ludzki rozum. Święty Tomasz z Akwinu tak pisał w swojej „Summa Theologiae”: „Apetitus sensitivus natus est obedire rationi”. To znaczy: „Pożądanie zmyłowe [czyli uczucia – przyp. MK] tak są urodzone, aby były posłuszne rozumowi”. Język trochę staroświecki, ale sens jest jasny. To rozum daje ludzkim uczuciom wolność. I są one wolne, prawdziwie wolne tylko wtedy, gdy kierują się ku prawdziwemu dobru rozpoznanemu przez rozum człowieka. I najlepiej czują się wtedy, gdy człowieka prowadzą ku dobru.
2. Paleta uczuć
WSTĘP
Przechodząc do następnej części spotkania powiedz: Zakochanie, gniew, zmęczenie, radość to tylko kilka najprostszych uczuć przezywanych przez nas na co dzień. Jest ich dużo więcej. Dodają barw naszej codzienności, malują jąna tęczowo lub pokrywają codzienne zmagania szarością. Przypomnijmy sobie teraz wszystkie znane nam uczucia, stwórzmy ich jak najszerszą paletę!
AKTYWIZACJA
Praca indywidualna. Przedstaw zadanie do wykonania: Zadanie dla każdego z uczestników będzie następujące: przygotowujemy listę uczuć, które pamiętamy i które jeszcze w czasie pracy będzie sobie można przypomnieć. Uczucia ukazujemy pod postacią „malarskiej palety” [dobrze będzie w tym momencie pokazać przykład takiej palety wyciętej z papieru]. W miejscach na kolory farb wpisujemy nazwy uczuć. Możemy je także pokolorować w barwy, z jakimi te konkretne uczucia nam się kojarzą.
Określ czas na wykonanie pracy. Rozdaj papier (może być sztywniejszy biały karton) oraz przybory do kolorowania. Podziękuj za wykonanie prac. Prezentacja palet z uczuciami na forum.
Czas na dyskusję. Zapytaj, czy trudno było przypomnieć sobie nazwy uczuć? Czy były jakieś problemy z wyrażaniem ich zapomocą kolorów? Świetnie byłoby, gdybyś miał przy sobie listę uczuć zaczerpnietą z jakiejś książki psychologicznej – jest ich tamna pewno dużo więcej niż wypiszą je uczestnicy. Zatem porównanie ich z wypisanymi może dać trochę do myślenia.
Zadaj także ważne pytanie, które pokieruje dyskusję w pożądaną stronę: Mówi się także w rozmowach czy w mediach o „uczuciach pozytywnych” czy „uczuciach negatywnych”. Co to znaczy, że uczucia są „pozytywne” czy „negatywne”? Czy można także powiedzieć, że są uczucia dobre i złe?
PUENTA
Podsumowując tę część spotkania powiedz: Uczucia to reakcje psychosomatyczne na przedmiot poznany zmysłami zewnetrzynymi lub wewnętrznymi. Gdy widzę na przykład łąkę pełną kwitnących nawiosnę kwiatów, to rodzi się we mnie uczucie przyjemności oraz wdzięczności Bogu za piękno tego świata. Gdy przypomnę sobie kogoś, kogo bardzo nie lubię, wtedy wzbiera we mnie złość i gniew.
Teologia moralna mówi, że uczucia z natury swojej są dobre. Na przykład miłość potrzebuje ich, aby być autentyczna i wyrażać się w całym swoim bogactwie i kolorycie. Od strony moralnej uczucia same w sobie są obojętne. Nabierają wartości moralnej w związku z czynem, któremu towarzyszą. Gniew może być słuszny, gdy widzę, że dzieje się jakieś zło. Ale może też być zły, gdy planuję zemstę na kimś.
3.Bóg i uczucia
WSTĘP
Zapraszając uczestników dokolejnej części spotkania powiedz: Bóg stworzył nas na swój obraz i podobieństwo. Czy to znaczy, że potrafi także okazywać uczucia? Przyjrzyjmy się teraz róznym biblijnym obrazom…
AKTYWIZACJA
Praca na forum. Uczestnicy przedstawiają wybrane przez siebie fragmenty Biblii, w których autorzy ukazują Boże działanie pojeciami zaczerpnietymi ze świata ludzkiej uczuciowości. Fragmenty można wcześniej przygotować, zaznaczyć w domu (zadanie domowe z wcześniejszego spotkania!) lub dać czas na ich odszukanie.
Czas na dyskusję na forum. Wymieniamy się spostrzeżeniami na temat treści biblijnych fragmentów.
PUENTA
Zamiast rozmawiania można zatańczyć wesoły tanieć integracyjny. Gdy nie ma takiej możliwości, warto pomodlić się słowami Pisma świętego o umiejętne okazywanie uczuć. Doskonale nadają się do tego Psalmy.
4. Uwaga, pułapka!
WSTĘP
Przechodząc do trzeciej części spotkania powiedz: Uczucia sprawiają, że życie jest piękne. Pomagają wyrażać to, co siedzi w człowieku. Pomagają także w wyznawaniu wiary. Często dzielimy się opowieściami o przeżyciach płynących z pielgrzymki, modlitewnego spotkania, uroczystości religijnych, innych wydarzeń, czy choćby zwykłej osobistej modlitwy. Ale w uczuciach, które budzą się w nas, gdy zwracamy się do Boga, tkwi pułapka…
AKTYWIZACJA
Praca w grupach. Metoda – dyskusja w grupach, następnie dyskusja na forum. Wyjaśnij zadanie do wykonania: Zadanie jest nastepujące: poszukajmy sposobu wyjścia z sytuacji opisanej w liście nastolatki.
„Mam na imię Ania. Mam 17 lat. Pochodzę z rodziny religijnej, chodziłam przez wiele lat do kościoła. Sprawiało mi to dużo przyjemności i radości. Lubiłam się modlić, mówić różanieć, przyglądać się, jak ksiądz odprawia Mszę św. Wracałam do domu pełna nadziei.
Od pewnego czasu przestałam się modlić i chodzić do kościoła. Dlaczego? Po prostu mnie to nudzi! Nic nie czuję. Czasami chciałabym, aby czas się cofnął. Mam wrażenie, że Bóg się mną nie interesuje. Modlitwa, czyli klepanie pacierza nie ma sensu. Tym bardziej powtarzanie w kółko różańcowych „zdrowasiek”. Nic nie czuję. Nic nie myślę. Nie, przepraszam. Myślę, ale o różnych innych sprawach, a nie o Bogu, czy o tym, co dzieje się w kościele…
Co mam zrobić w takiej sytuacji? Jak ożywić swoją wiarę? Czy to jeszcze jest możliwe?” Określ czas na rozmowę w grupach. Zachęć do spisania wniosków płynących z dyskusji. Czas na rozmowę na forum.
PUENTA
W rozmowę na forum wpleć treści znajdujące się w KKK 2697-2745.