Dobro wspólne

Scenariusz spotkania dla uczniów szkoły średniej, studentów lub osób dorosłych.

Czas trwania: 60 minut.

Cele dydaktyczne: uczestnik spotkania rozumie, na czym polega dobro publiczne, potrafi je scharakteryzować oraz wie, jaką rolę odgrywa zrzeszanie się oraz rola władzy publicznej i jej zadania wobec dobra publicznego.

Środki dydaktyczne: kopie strony ogłoszeniowej z dowolnej gazety – z dużym oknem jako pustym polem do wykonania ogłoszenia, papierowa taśma klejąca (tzw. „lakiernicza”), duże arkusze papieru, markery, farby, pędzle, woda w pojemnikach, folia do podłożenia, aby nie zabrudzić farbami podłogi lub stołu, nożyczki.

Spotkanie składa się z 3 modułów. Każdy z nich posiada:

• wstęp – jest to wprowadzenie uczestników spotkania w klimat i tematykę każdej części oraz przedstawienie problemu, nad którym będziemy pracować,
• aktywizację – uczestnicy pracują indywidualnie lub w grupach, a następnie prezentują na forum efekty pracy, prowadzący w tym czasie rozdaje potrzebne materiały, pilnuje czas potrzebny do wykonania ćwiczenia, wyjaśnia ewentualne trudności oraz zachęca do aktywności,
• puentę – prowadzący wyjaśnia sens ćwiczenia, nawiązuje do efektów pracy oraz odpowiada ze swojej strony na postawiony problem.

1. Zrzeszenie

WSTĘP

Powitaj wszystkich uczestników spotkania, sprawdź, czy każdy ma miejsce i czy masz kontakt z całą grupą oraz ogólnie przedstaw tematykę zajęć. Zachęć do aktywnego włączania się w tok spotkania, do współtworzenia i dzielenia się wiedzą oraz osobistym doświadczeniem.

Na wstępie powiedz: „Na to, co nazywamy społeczeństwem, można patrzyć jako na zbiór różnego rodzaju mniejszych jednostek społecznych. Ludzie w różny sposób zrzeszają się i w ramach tych zrzeszeń realizują swoje zadania. Pierwszą i najważniejszą z jednostek jest rodzina, która jest najbliżej człowieka. W rodzinie realizują się jego najważniejsze potrzeby, które w inny sposób nie mogły by być w pełni zaspokojone – przede wszystkim potrzeba dawania i doświadczania miłości. Ale oprócz rodzin w społeczeństwie możemy odnaleźć wiele innych przykładów takich zrzeszeń”.

AKTYWIZACJA

Wprowadzając w ćwiczenie powiedz: „Gdy ludzie łączą się w jakieś wspólnoty i zrzeszenia, to wtedy chętnie spotykają się przy stole. Naszym zadaniem będzie wykonanie z papieru dużej planszy w kształcie blatu stołu. Za pomocą kolażu ze starych gazet przedstawimy na planszy różne zgromadzenia, związki, stowarzyszenia, jakie ludzie zawiązują ze sobą. Możemy się tu wykazać swoją wiedzą o najbardziej oryginalnych stowarzyszeniach. Niemniej jednak trzeba pamiętać, aby ukazywać w postaci kolażu tylko te, które rzeczywiście istnieją, np. w naszym kraju”. Podziel uczestników na grupy i rozdaj arkusze papieru, stare gazety i klej. Czas na wykonanie ćwiczenia: 20 minut. Dobrze jest te pracę wykonywać na podłodze. Prezentacja na forum w formie galerii. Prace można pozostawić na podłodze lub powiesić na ścianie. Zadaniem uczestników jest odgadnięcie, o jakich wspólnotach ludzkich mówią prace przygotowane przez grupy. Nagrodą za wykonanie prac są oklaski.

PUENTA

Daj chwilę czasu na posprzątanie po pracy i ochłonięcie z wrażeń. Puentując pierwszą część spotkania powiedz: „Oprócz rodzin w społeczeństwie możemy odnaleźć wiele innych przykładów takich zrzeszeń: są nimi szkoły, parafie, uniwersytety, gminy, przedsiębiorstwa, kluby sportowe czy stowarzyszenia. Nie sposób wymienić w tym miejscu wszystkich rodzajów. Niektóre – np. gildie czyli cechy skupiające rzemieślników – odgrywały ogromną role w pewnym okresie w historii, by później z powodu zmian społecznych stracić swój dominujący charakter. Na temat każdego z nich można by napisać wiele stron”.

2. Wspólne działanie

WSTĘP

Wprowadzając w drugą część spotkania powiedz: „Łączenie się ludzi we wspólnoty, stowarzyszenia, związki ma na celu wskazać człowiekowi wyraźny cel. Przystępując do danej społeczności staram się do niego dążyć razem z innymi ludźmi. W tym dążeniu każdy jest ważny i potrzebny. Obecność grupy, współdziałanie w niej dodaje skrzydeł. Dzięki poczuciu przynależności i sukcesom człowiek daje z siebie wszystko”.

AKTYWIZACJA

Przechodzimy teraz do kolejnego ćwiczenia. Uczestnicy pracują w dotychczas utworzonych grupach. Powiedz: „Zadaniem każdej grupy jest teraz wybranie jednej społeczności z wypisanych przez nas w poprzednim ćwiczeniu”. Daj chwilę na podjęcie decyzji. Zachęć, aby każda grupa wybrała społeczność innego rodzaju.

Następnie przedstaw zadanie do wykonania: „Wchodzicie w rolę osób należących do wybranej przez was wspólnoty. Macie za zadanie ułożyć ogłoszenie prasowe, które posiada podstawowe informacje o waszej działalności i reklamuje waszą ekipę oraz zachęca innych do wstępowania do niej”. Rozdaj przybory do pisania. Czas na wykonanie ćwiczenia: 12 – 15 minut.[1]

Prezentacja prac na forum ogólnym w formie galerii umieszczonej na tablicy lub wolnej ścianie.

PUENTA

Jako puentę tej części spotkania powiedz: „Większość tego co ludzie osiągają, możliwa jest dzięki uczestnictwu w jakiejś większej całości. Całości, która nadaje sens działaniu poprzez wyznaczenie celu, do którego realizacji prowadzi w oparciu o szeroki przekrój doświadczeń, wspiera i motywuje w chwilach kryzysu, kanalizuje nadmiar energii, w razie potrzeby koryguje. Wspomniane już zrzeszenia to struktury, które w ten czy inny sposób nadają kierunek ludzkiemu życiu. Rodzą się one ze świadomości, że człowiek sam nie jest w stanie zrealizować swoich celów, że opierając się na jednostkowym doświadczeniu nie jest w stanie tych celów nawet prawidłowo wyznaczyć. Na ich mądrość składa się suma doświadczeń wielu ludzi, zdobywanych na przestrzeni długiego czasu. Reguła benedyktyńska, konstytucje dominikańskie, statuty uniwersytetów – wszystkie one są owocem prób i błędów, sukcesów i porażek wielu pokoleń. Na tą więź międzypokoleniową zwracał wielokrotnie uwagę Jan Paweł II w swoich homiliach w czasie pielgrzymek do Polski.

Czym jest więc dobro wspólne? Oczywiście mamy do czynienia z terminem bardzo ogólnym, który trudno jednoznacznie zdefiniować. Ale najlepiej chyba myśleć o dobru wspólnym jako o sumie warunków pozwalających osiągnąć ludziom – zarówno jednostkom, jak i zrzeszeniom – pełnię rozwoju. Sumie warunków pozwalających osiągnąć pełnię rozwoju, czyli takim stanie, który najlepiej służy najpełniejszej realizacji człowieka w świecie”.

3. Władza publiczna

WSTĘP

Rozpoczynając kolejną część spotkania powiedz: „Każdy człowiek powołany jest do działań na rzecz dobra wspólnego. Jeśli bowiem działamy na rzecz rodziny, parafii czy uniwersytetu nie tylko zwiększamy dobro tego pojedynczego podmiotu, ale przyczyniamy się do rozwoju całego społeczeństwa. Rodzice uczciwie pracujący, darzący się wzajemnym szacunkiem i z miłością wychowujący swoje dzieci, służą czemuś więcej niż tylko dobru swojej własnej rodziny. Dzieci, kiedy dorosną będą lepiej przygotowane do podejmowania życiowych obowiązków, mogąc czerpać przykład z ich postawy. Pracownik starannie i uczciwie wykonujący swoją pracę działa nie tylko dla swojego osobistego dobra czy też dobra przedsiębiorstwa, w którym pracuje. Dobrze wykonana praca służy całemu społeczeństwu, które korzysta z jej rezultatów. Podnosi też pozycję Polski w świecie, powodując zainteresowanie naszymi produktami i sprawiając że cała gospodarka może się sprawniej rozwijać. Ktoś aktywnie działający w parafii, organizujący np. pomoc dla ludzi potrzebujących czy też jakieś przedsięwzięcia kulturalne działa na rzecz podniesienia jakości życia swoich sąsiadów, pokazuje bogactwo świata, jakiego w innym razie być może nie było by im dane zobaczyć”.

AKTYWIZACJA

Wprowadź w klimat kolejnego ćwiczenia następującymi słowami: „Ktoś powiedział, że cmentarze są pełnie niezastąpionych ludzi. Czyli – każdy z nas, choćby najbardziej zaangażowany i niezastąpiony w swoim działaniu, kiedyś i tak spocznie na swoim miejscu na cmentarzu. Pozostaną po nim wspomnienia, ludzka wdzięczność… może jeszcze coś ważnego?… Ale co?… Poszukiwanie tego będzie naszym kolejnym  zadaniem”.

Podziel uczestników na kilkuosobowe grupy. Następnie przedstaw zadanie do wykonania: „Wykonamy projekt nagrobka człowieka zasłużonego dla jakieś społeczności, autentycznego społecznika… Najważniejsze nie są walory artystyczne i kształt, lecz tekst, który napiszemy tej osobie. Tekst ma wyrażać wdzięczność wobec człowieka, który swoim życiem naprawdę na nią zasłużył”. Rozdaj papier, folię, farby i pojemniki z wodą. Czas na wykonanie ćwiczenia: 20-25 minut.

Po zakończeniu działań i posprzątaniu następuje prezentacja prac na forum. Będzie miała tym razem formę „cmentarza” z nagrobkami zasłużonych dla społeczności osób.

PUENTA

Puentując kolejną część spotkania powiedz: „W szczególny jednak sposób troska o to dobro należy do władzy publicznej. Na władzę trzeba patrzeć bardzo szeroko, nie ograniczając się do prezydenta, rządu czy parlamentu ale obejmując wszystkich, którym zostało powierzone przewodnictwo nad różnymi strukturami. Najważniejszym obowiązkiem władzy jest stworzenie systemu, w ramach którego przestrzegane są podstawowe prawa człowieka. Trudno mówić o dobru wspólnym w państwie, które nie chroni życia i wolności swoich obywateli i łamie ich podstawowe prawa. Ponadto podkreśla się, że celem władzy powinien być taki system rządów, który zapewniając człowiekowi bezpieczeństwo, stwarza mu warunki rozwoju i pozwala żyć w pokoju. Tu otwiera się pole do bardzo szerokiej debaty dotyczącej tego jakie konkretne rozwiązania najlepiej służą temu celowi. Czy dobru wspólnemu służy więcej czy mniej ingerencji państwa w gospodarce, czy bezrobocie należy zwalczać przez podnoszenie podatków i zwiększanie wydatków państwa czy przez obniżanie i stymulowanie przedsiębiorczości – to wszystko są pytania przed jakimi staje społeczeństwo podejmując przez swoich przedstawicieli decyzje polityczne. Kościół nie zabiera stanowiska w sprawie szczegółowych rozwiązań ograniczając się do zarysowania warunków jakim powinien odpowiadać system społeczny. Zawsze jednak podkreśla, że w centrum wszystkich rozwiązań powinien stać człowiek. Rolą zaś różnych zrzeszeń – w tym państwa jako politycznej organizacji społeczeństwa – jest takie ukształtowanie systemu społecznego, które najlepiej służy realizacji ludzkiego powołania w świecie”.

Podziękuj uczestnikom za spotkanie i aktywność. Pamiętaj, aby mieć czas na posprzątanie pomieszczenia, poproś o pomoc chętne osoby. Zostaw salę w takim stanie, w jakim sam chciałbyś ją zastać.

[1] Zamiast ogłoszenia prasowego można zastosować tu inną metodę, np. wykonanie papierowego ornatu z emblematami społeczności, może reklamowy banner dużej wielkości, ulotkę, wlepkę czy stronę internetową. Metodę warto wybrać w zależności od czasu, który można przeznaczyć na ćwiczenie, od posiadanej przestrzeni lub innych możliwości uczestników.