Pełna kultura
Scenariusz spotkania lub katechezy dla młodzieży. Czas trwania 90 minut. Cele dydaktyczne: uczeń rozumie treść pojęcia kultura, potrafi je wyrazić za pomocą symboli plastycznych, umie wskazać zagrożenia, jaki płyną z rozdzielenia się europejskiej kultury i chrześcijaństwa, potrafi opowiedzieć o najważniejszych elementach klasycznej kultury naszego kontynentu oraz wie, jakie kryzysy mogą jej grozić. Środki dydaktyczne: foliowa torba salonu EMPiK (patrz punkt 1 scenariusza), kilka arkuszy białego brystolu, przybory do pisania i kolorowania, taśma klejąca, formularze z tekstem Jana Pawła II, zdjęcia, slajdy, albumy, filmy wideo, wydruki z internetowych galerii z ilustracjami zabytków europejskiej kultury (mile widziana różnorodność form w ramach posiadanych możliwości), małe kartki z bloczku, klej biurowy, kserokopia strony z ogłoszeniami z dowolnej gazety (musi być wolne okienko na wpisy). tekst napisany dla miesięcznika „eSPe”.
1. „Pełna kultura”
WSTĘP
Po przywitaniu wszystkich uczestników spotkania powiedz:
Kiedy człowiek jest w dużym mieście i ma przy sobie równie dużo pieniędzy, warto wtedy wejść na zakupy do salonu EMPiK-u. Prasa, książki, muzyka, dla dziewczyn – doskonałe kosmetyki i perfumy, pocztówki… Do wyboru, do koloru…
Niedawno kupiłem w takim salonie książkę.[1] Przy kasie ekspedientka zapakowała mi ją do reklamówki. Wtedy mój wzrok przykuło wydrukowane na niej hasło: PEŁNA KULTURA.[2] Może wstępując do EMPiK-u nie najważniejsze jest to, czy ma się tam do czynienia z pełną kulturą? Lecz warto sobie zadać pytanie, co się zatem na kulturę składa? Co to jest kultura?
AKTYWIZACJA
Podziel uczestników na kilkuosobowe grupy. Wyjaśnij uczestnikom zadania do wykonania:
- najpierw zastanawiamy się i dyskutujemy, co składa się na pojęcie KULTURA, o czym nie można zapomnieć mówiąc o kulturze, zastanawiamy się także, jak każdy z jej elementów ukazać pod postacią graficznego symbolu,
- przywołane przez nas pojęcia wypisujemy gdzieś na podręcznej kartce,
- poszukujemy pomysłu, jak z arkusza brystolu zrobić ciekawy szablon torby reklamowej,
- wykonujemy nasz projekt torby, trzeba ją również podpisać hasłem PEŁNA KULTURA,
- z pomocą przyborów do pisania nanosimy na niej elementy graficzne oznaczające wszystkie wymienione przez nas elementy kultury; ich wielkość i umiejscowienie mogą także świadczyć o roli, jaką uczestnicy przywiązują do konkretnych elementów kultury.
Gdy przedstawisz zadania do wykonania, każdej grupie rozdaj arkusz brystolu. Poproś o ciszę i raz jeszcze spokojnie i dokładnie wyjaśnij zadania do wykonania.[3]
Prezentacja na forum w postaci „galerii toreb” – przedstawiciel każdej grupy za pomocą taśmy klejącej przykleja na tablicy lub ścianie torbę, następnie wszyscy uczestnicy przyglądając się dziełom odgadują symbole, ich znaczenie i rolę w całej kompozycji utworzonej przez grupę.
Oklaskami dziękujemy grupom za wykonanie każdego dzieła. Czas na dyskusję.
PYTANIA DO DYSKUSJI
PUENTA
Puentując pierwszą część spotkania powiedz:
Przyjrzyjmy się jeszcze przez chwilę wykonanym przez was dziełom i spróbujmy razem zastanowić się nad następującą sprawą: jaki związek maja wskazane i wypisane przez was elementy kultury z szeroko pojętą kulturą europejską? Jakie powiązania można tu wskazać? Czy w waszych pracach można usłyszeć jakieś echo dwóch tysięcy lat tradycji europejskiej kultury?
Daj czas na zastanowienie i poprowadź dyskusję na forum.
2. Zabytki?
WSTĘP
Przechodząc do kolejnej części zajęć powiedz:
Dlaczego pytam o powiązania między waszymi dziełami a szeroko pojętą tradycją kultury europejskiej? Dlatego, że w słowach Jana Pawła II znalazłem wątek z tym związany. Przyjrzyjmy mu się bliżej.
AKTYWIZACJA
Rozdaj każdemu uczestnikowi przygotowane wcześniej teksty ze słowami Jana Pawła II. Upewnij się, że każdy otrzymał egzemplarz. Następnie poproś kogoś, kto czyta dobrze i wyraźnie o odczytanie następującego tekstu. Resztę uczestników poproś o śledzenie go z uwagą na swoich kartkach.
„Często słyszymy narzekania na młodzież, że w jakimś stopniu nie czuje się związana z dziedzictwem kulturowym wypracowanym przez narody Europy w ciągu ponad dwu tysiącleci. Wyczuwa się również pewien niepokój o zachowanie tego dziedzictwa. Jeżeli wspominam to zagadnienie (…), czynię to przekonany, że niezrównane dziedzictwo kulturowe tego kontynentu ma być zachowane nie tylko po to, żeby służyło dalekiemu i obojętnemu spojrzeniu, jakim ogarnia się zabytki. Jest rzeczą ważną, aby można było powierzać i przekazywać z pokolenia na pokolenie świadectwo żywej kultury oraz odkrycia i doświadczenia, które stopniowo formowały człowieka w Europie. I właśnie dlatego pragnę zachęcić nie tylko do podejmowania godnych uznania wysiłków mających uchronić przed zniknięciem bogactwa przeszłości, ale i takich, dzięki którym stałyby się one bogactwem dzisiaj”.[4]
Skoro mowa o „dziedzictwie kulturowym wypracowanym przez narody Europy w ciągu ponad dwu tysiącleci”, to czas teraz, aby je szerzej zaprezentować. Powiedz uczniom, aby wygodnie usiedli i skupili się na tym, co masz do zaprezentowania.
W wybranej przez siebie formie przedstaw teraz uczniom kilka, kilkanaście różnorodnych przykładów klasycznej kultury europejskiej.[5] Na to spokojnie możesz poświęcić duża ilość czasu, chodzi o oczarowanie wręcz uczniów bogactwem różnych zjawisk kultury europejskiej, ukazanie ich piękna…
Musisz mieć także przygotowane na później ilustracje, które będą ukazywały elementy kultury przedstawione przez Ciebie uczestnikom.[6] Ilustracje nie muszą być duże, natomiast na papierze musi być dużo wolnego miejsca, aby można było wokół przyklejać małe kartki. Rozłóż je w różnych miejscach w sali, aby uczestnicy mieli do nich swobodny dostęp.
Następnie wyjaśnij zadanie do wykonania: każdy z uczestników może wziąć kilka małych kartek z bloczku, coś do pisania, a następnie indywidualnie musi zastanowić się nad tym, w jaki sposób ukazane na ilustracjach oraz w prezentacji elementy kultury europejskiej, wybrane z dwóch tysięcy lat jej istnienia, mogą stać się jego osobistym dziedzictwem.
Zapytaj uczniów wprost: dzięki czemu mogą one wywołać w Tobie pasję, zachwyt, zaangażowanie intelektualne, oczarowanie, a nie tylko spojrzenie wyrażające znudzenie i brak zainteresowania, natychmiast zastąpione pytaniem o najbliższy pub albo dyskotekę?
Odpowiedź na to pytanie w odniesieniu do konkretnych elementów uczestnicy mają za zadanie wypisać na kartkach i przykleić wokół ilustracji. Przy różnych ilustracjach można używać więcej niż jednej kartki.
Powiedz uczestnikom: Sposoby zainteresowania was kulturą europejską mogą wymyślić dorośli ludzie, a następnie próbować przekonać was, że tradycja europejskiej kultury jej interesująca i wywołać w waszych umysłach choćby cień zainteresowania. Po co mają się męczyć? Wy wiecie najlepiej, czym można was przekonać do tego, co stare, ale intrygujące…
Rozłóż w kilku miejscach w klasie małe kartki oraz jeszcze raz wyjaśnij zadanie. Dopiero wtedy pozwól uczestnikom na rozpoczęcie pracy. Przeznacz na nią dużo czasu, ta metoda pracy wymaga głębszej refleksji.
Potem weź cierpliwie każdy z arkuszy[7] i głośno przeczytaj, co uczniowie napisali w odniesieniu do każdego z tych elementów kultury. Postaraj się zauważyć szczególnie ciekawe wypowiedzi, pochwal intuicje, które wyróżniają się w jakiś sposób.
Zwróć także uwagę uczestników na wypowiedzi, które nawiązują do duchowego i religijnego zaangażowania i rozwoju człowieka.
Gorąco podziękuj im za wykonanie tej pracy. Jeśli podeszli do tej części zajęć mądrze i odpowiedzialnie, to najpewniej trzymasz w rękach prawdziwy skarb – klucze do serc młodych ludzi oraz gotowe projekty „mostów” między nimi a elementami kultury europejskiej. Warto te mosty zastosować w przyszłości, np. w czasie kolejnych zajęć z tego tematu…
Czas na dyskusję.
PYTANIA DO DYSKUSJI
PUENTA
Celem naszych zajęć nie jest tylko zanurzenie się w elementach kultury europejskiej. To jest tylko pierwszy krok. Za jego pośrednictwem chcę zwrócić uwagę na korzenie naszej kultury, które tkwią głęboko w chrześcijaństwie, w Kościele.
Jan Paweł II mówi o tym w następujący sposób:[8]
„Kościół i Europa. Są to dwie rzeczywistości wewnętrznie powiązane w swoim istnieniu i przeznaczeniu. Razem przeszły przez wieki i pozostają naznaczone tą samą historią. Europa została ochrzczona przez chrześcijaństwo; a narody europejskie w swej różnorodności pozwoliły na wcielenie się chrześcijańskiej egzystencji. W tym spotkaniu ubogaciły się nawzajem wartościami, które nie tylko stały się duszą cywilizacji europejskiej, ale także dziedzictwem całej ludzkości. „Kiedy w ciągu kolejnych kryzysów kultura europejska usiłowała oderwać się od wiary i Kościoła, to, co głoszono wówczas jako wolę emancypacji i autonomii, w rzeczywistości było wewnętrznym kryzysem samej świadomości europejskiej świadomości europejskiej, poddanej próbie i kuszonej w jej głębokiej tożsamości, w jej fundamentalnych wyborach i historycznym przeznaczeniu. Europa nie mogłaby porzucić chrześcijaństwa jak przygodnego towarzysza podróży, który stał się jej obcy, podobnie jak człowiek nie może porzucić podstaw swojego życia i nadziei, nie popadając przy tym w dramatyczny kryzys”.[9]
3. Ogłoszenie prasowe
WSTĘP
Jan Paweł II mówi o związku „istnienia i przeznaczenia” między Kościołem a Europą. Ale i ten związek, jak chyba każdy na tym świecie, przeżywa chwile wzniosłe, przeżywa i chwile kryzysów, kiedy wydaje się, że dwie strony stały się sobie zupełnie obce…
AKTYWIZACJA
Podziel uczestników na grupy. Wyjaśnij zadanie do wykonania. Zadanie będzie następujące: każda grupa otrzyma stronę z gazety z pustym miejscem do wypełnienia.[10] Wchodzimy w rolę niewiernej Europy, która wybrała swobodę i porzuciła Kościół, no i kiepsko na tym wyszła… teraz chce powrócić do jedności z Kościołem. W miejscu okienka na ogłoszenie trzeba będzie wpisać przeprosiny skruszonej Europy… Lepiej jednak zwrócić uwagę nie na emocjonalna stronę wydarzenia, ale na konkretne szkody, jaki poczyniło w kulturze takowe rozstanie i niewierność – nad tym także warto chwilę wcześniej pomyśleć…
Rozdaj arkusze grupom i daj czas na wykonanie ćwiczenia. Czas na wykonanie zadania. Prezentacja na forum – odczytanie ogłoszenia przez przedstawiciela każdej grupy. Czas na dyskusję.
PYTANIA DO DYSKUSJI
PUENTA
Czytając ogłoszenia można się łatwo dojść do wniosku, że skutki rozstania kultury europejskiej z Kościołem i chrześcijaństwem są dla niej dość opłakane i sięgają aż zupełnego braku zrozumienia jej samej.
Na koniec przywołajmy raz jeszcze słowa Jana Pawła II:
„Kulturalna wspólnota kontynentu europejskiego – trwająca nadal, mimo wszelkich kryzysów i podziałów – nie jest zrozumiała bez treści chrześcijańskiego orędzia. Ono, wspaniale połączone z duchem starożytnym, tworzy wspólne dziedzictwo, któremu Europa zawdzięcza swoje bogactwo i swoja siłę, kwitnący rozwój sztuki, wiedzy, oświaty, badań naukowych, filozofii i kultury ducha”.[11]
[1] Ten watek jest relacją autora scenariusza. Inni prowadzący mogą rozpocząć dowolnie spotkanie z zachowaniem celu pierwszej części spotkania.
[2] Dobrze jest w tym momencie pokazać uczestnikom taką torbę. Ten ważny element wykorzystany w trakcie zajęć nie ma na celu reklamowanie w jakikolwiek sposób danej firmy, nie ma też intencji bezprawnego korzystania z praw autorskich twórcy reklamy. Jest tylko i wyłącznie zauważeniem jej interesującego pomysłu i wykorzystaniem go jako elementu inspirującego kreatywność w uczestnikach spotkania.
[3] Dlaczego po raz drugi? Ponieważ składają się z dwóch elementów i wtedy niezbędne jest ich powtórzenie. Możesz je oczywiście napisać także na tablicy lub podzielić na dwa małe kroki.
[4] Jan Paweł II, Przemówienie do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, Strasburg, 8 X 1988 r., w: Europa jutra. Jana Pawła II wizja Europy, Wydawnictwo „M”, Kraków 2000, s.174.
[5] Niezmiernie ważną rolę odgrywa tutaj różnorodność form prezentacji – film wideo, plakat, prezentacja komputerowa, album malarstwa itp.
[6] No tak, trzeba się przy tym trochę namęczyć przygotowując te materiały. Wiem o tym. Ale udana i wszechstronna prezentacja na pewno wzbudzi podziw uczniów i docenią pracę włożoną w ich przygotowanie.
[7] Wyobrażam sobie, że będzie ich bardzo dużo…
[8] Możesz rozdać uczniom tekst, ale lepiej będzie, gdy opowiesz go własnymi słowami. Może okazać się zbyt trudny w odbiorze. Pamiętaj, że uczestnicy spotkania już są trochę zmęczeni.
[9] Jan Paweł II, Przemówienie do uczestników V Sympozjum Konferencji Episkopatów Europy, Rzym, 5 X 1982 r., w: Europa jutra. Jana Pawła II wizja Europy, Wydawnictwo „M”, Kraków 2000, s.36-37.
[10] Aby otrzymać takie okienko wystarczy przy kopiowaniu strony w dowolnym miejscu położyć prostokąt białego papieru. Najlepiej wybrać jakąś niewielką stronę z jednym ogłoszeniem o treści obojętnej dla młodych ludzi (np. o podnośnikach hydraulicznych), aby zabrali się do wykonywania pracy, a nie do czytania innych ogłoszeń.
[11] Jan Paweł II, Przemówienie w czasie Katholikentagu w Austrii, Wiedeń, 10 IX 1983 r., w: Europa jutra. Jana Pawła II wizja Europy, Wydawnictwo „M”, Kraków 2000, s.49-50.