Tolerancja to za mało

Scenariusz spotkania lub katechezy dla młodzieży z gimnazjum lub średniej szkoły. Czas trwania max. 90 minut. Cele operacyjne: uczestnik spotkania rozumie pojęcie tolerancji, potrafi wskazać różnicę między tolerancją a obojętnością, tolerancją a miłością oraz wie, w jakich sytuacjach sama tolerancja nie wystarcza.

Środki dydaktyczne: przybory do pisania, nożyczki lub nożyki do cięcia papieru, szablony do odrysowania (ewentualnie gotowe szablony pudełeczka do złożenia), kolorowy karton, małe karteczki, duże arkusze szarego papieru, markery, Pismo św., opcja – stare gazety, trochę sznurka, papierowa taśma klejąca (lakiernicza). Tekst przeznaczony dla miesięcznika „eSPe”.

1. Dla każdego coś miłego

WSTĘP

Przywitaj serdecznie wszystkich uczestników spotkania. Sprawdź, czy każdy ma dla siebie wygodne miejsce do siedzenia. Jeśli jest ktoś nowy i nieznany reszcie grupy, to warto poświęcić chwilę na wzajemne poznanie się, czy choćby przypomnienie swoich imion. Dobrze będzie, aby to spotkanie przebiegało wśród ludzi znających się przynajmniej trochę. Niezbędna jest oczywiście atmosfera życzliwości i serdeczności.

Porównaj ponadto także ilość przygotowanych do pracy materiałów z ilością osób na spotkaniu. Pamiętaj, że warto przygotować za dużo materiałów, aby wystarczyło dla wszystkich. Dlaczego właśnie za dużo? Czasami ktoś zechce wziąć jeszcze coś do domu na pamiątkę, albo coś się komuś przyda na przyszłość. Bądź więc gotowy na to, aby obdarować człowieka kartką czy szblonem. Dlaczego o tym mówię? Ponieważ taka sytuacja może się wydarzyć po dzisiejszym spotkaniu. Nie jesteś pewien? Ja też. Ale – zobaczymy, co może się dzisiaj wydarzyć…

Po powitaniu powiedz: Z okazji różnych świąt i uroczystych dni, a także bez żadnej okazji warto zrobić drugiemu człowiekowi niespodziankę. Można kogoś odwiedzić, uśmiechnąć się, podarować prezent, czy powiedzieć miłe słowo.

            Takie miłe, ciepłe słowo więcej czasami znaczy niż się człowiekowi wydaje. Chciałbym, abyśmy już na poczatku naszego dzisiejszego spotkania o tym się przekonali.

AKTYWIZACJA

Pokaż teraz szablon pudełeczka potrzebny do odrysowania na kolorowym kartonie[1] oraz małe arkusze kolorowego kartonu i wyjaśnij zadanie do wykonania: Waszym zadaniem będzie teraz odrysowanie na kolorowym kartonie szablonu małego pudełeczka do złożenia, a następnie wycięcie tego pudełeczka.

Rozdaj szablony oraz arkusze kolorowego kartonu. Jeśli masz taką możliwość, pozwól na wybranie ulubionego koloru. Będzie to dodatkowy walor ćwiczenia. Dokładnie raz jeszcze wyjaśnij zadanie. Uczestnicy na pewno zapytają, co dalej będziemy robić z tymi pudełeczkami, ale odpowiedź na razie trzymaj w tajemnicy. Nie pozwalaj jeszcze zginać szablonów i składać w przestrzenną całość. Aż do przejścia jeszcze jednego kroku w tej części spotkania.

Daj teraz wystarczająco dużo czasu na wykonanie pracy. Pomóż, gdy ktoś nie będzie sobie z tym radził. Zachęcaj do staranności wykonania ido tego, aby w tę pracę włożyć jak najwięcej serca. Wskaż także zaznaczenie krawędzi niezbędnych do zagięcia przy składaniu pudełeczka w jedną całość.

Gdy uczestnicy będą pracować, znajdź chwilę na napisanie na pojedynczych małych karteczkach ich imiona i nazwiska. Będą to „losy” potrzebne do następnej części tego ćwiczenia.

Możesz oczywiście przygotować sam przed spotkaniem wszystkie szablony, wyciąć je i rozdać uczestnikom gotowe. Ale możesz to zrobić tylko i wyłącznie, gdy na spotkanie masz niewiele czasu i gdy sam jesteś w stanie przygotować wcześniej te pomoce. Nie warto jednak odbierać ludziom możliwości samodzielnej pracy! Ona także wpływa na zainteresowanie i zapowiada emocje w dalszej części spotkania.

Gdy już każdy będzie miał odrysowany i wyciety przez siebie szablon z kolorowego papieru, pokaż losy z imionami i nazwiskami oraz podaj następne zadanie:

Mam tu na małych karteczkach wypisane wasze imiona i nazwiska. Każdy z was wyciągnie jedną z karteczek (nie ze swoimi danymi!). Następnie wylosowanej osobie będzie trzeba podarować zrobione przez siebie pudełeczko. Ale wcześniej w polu pudełeczka trzeba będzie napisać do niej coś bardzo miłego i ciepłego. Na przykład: „Lubię Cię, ponieważ…”, „Cenię w Tobie…”, „Szanuję Cię za to, że…”, „Imponujesz mi tym, że…”

Teraz daj chwilę na zastanowienie i napisanie kilku słów. Następnie przystępujemy do składania pudełeczka. Pokaż to na forum całej grupy przynajmniej dwa – trzy razy oraz pomóż w razie potrzeby.

Gdy mamy już złożone pudełka, możemy je wreszcie wręczyć właściwej osobie. Można to zrobić wprost, ewentualnie podpisać pudełeczka na zewnątrz, potem zaśpiewać wspólnie jakąś piosenkę, w czasie której składamy pudełeczka na wskazanym miejscu, a następnie szukamy tego przeznaczonego dla siebie i otwieramy je, aby przeczytać to, co jest dla nas przeznaczone. Można podzielić się z innymi tym, co przeczytałem. Można zachować to dla siebie. Reguły ustala się dla potrzeb danej grupy uczestników.

Gdy już ucichną emocje związane z czytaniem miłych słów, poproś o szybkie posprzątanie śmieci, ścinków papieru i ogólne uporządkowanie miejsca. Następnie przejdź do puenty pierwszego ćwiczenia.

PUENTA

Puentując pierwszą część spotkania powiedz: Napisaliśmy wiele miłych słów. Przyjemnie jest je przeczytać. Mam jednak jeszcze pewne pytanie: czy ktoś otrzymał w podarku słowa: TOLERUJĘ CIĘ? Toleruję to, co robisz… kim jesteś… jaki jesteś… jak się zachowujesz… jak żyjesz… jakie masz wartości…

2. Wrażenia

WSTĘP

Przechodząc do drugiej części spotkania zapytaj: Jak czułby się człowiek, który w takim podarku, w takiej pięknej chwili otrzymałby czy usłyszałby takie właśnie słowa? Czy chcielibyście, aby ludzie zwracali się w ten sposób do was? O czym mówi taki zwrot? Czego jest wyrazem? Czy wystarcza człowiekowi?

AKTYWIZACJA

Możesz napisać te pytania na dużych kartkach papieru i pokazać je uczestnikom. Podziel ich teraz na kilkuosobowe grupki i zaproś do dyskusji w tych grupach. Niech odpowiedzą na postawione pytania również w formie pisemnej.

Gdy trwała będzie dyskusja w grupach weź duży arkusz szarego papieru, narysuj na nim wielką literę T i wytnij ją. Dobrze będzie przykleić ją taśmą na ścianie, ewentualnie położyć na ziemi, aby była widoczna dla wszystkich.

Po upływie czasu przeznaczonego na dyskusję poproś, aby przedstawiciel każdej z grup przedstawił na forum owoce dyskusji oraz przykleił w polu litery T wypisane przez grupę kartki.

PYTANIA DO DYSKUSJI

PUENTA

Po zapoznaniu się z opiniami wyrażonymi w dyskusji oraz wypisanymi na karteczkach powiedz, puentując kolejną część spotkania:

Gdyby człowiek przeczytał na prezencie zwrot TOLERUJĘ CIĘ, to domyślam się, że nie przyjąłby tego z entuzjazmem i radością. Tolerancja jest ważna, ale w pewnych sytuacjach potrzeba czegoś zdecydowanie wartościowszego, jakby większego, ważniejszego, bardziej odpowiadającego potrzebom człowieka.

            Nie twierdzę jednak, że tolerancja jest niepotrzebna. Wręcz przeciwnie – jest ważna i niezbędna w pewnych sytuacjach.

            Skąd się bierze sama potrzeba tolerancji:

• tolerancja jest niezbędna, ponieważ prawda sama w sobie istnieje nigdy nie uchwycona do końca przez człowieka,
• człowiek przyjmuje wżyciu różne punkty widzenia, wzajemnie się uzupełniające, nie można posiąść absolutnej wiedzy na jakiś temat; wiedzy, która wykluczałaby dalsze poznanie, czy choćby zajęcie innego stanowiska,
• poznanie jest aktywnością osobistą, a ta z kolei zawsze kieruje się indywidualnymi uwarunkowaniami, dlatego właśnie ludzie nigdy nie osiągną absolutnej jedności poglądów,
• prawda poznawana przez człowieka stale wzrasta i podlega uzupełnieniom,
• spotkanie z drugim człowiekiem może oznaczać rozszerzenie naszego horyzontu życiowego.[2]

Tolerancja jest niezbędna do życia w ludzkiej wspólnocie. Jednak ona sama nie wystarcza…

3. Jezus i tolerancja

WSTĘP

Przechodząc do kolejnej części spotkania powiedz: Jesteśmy chrześcijanami i wzór wszelkiego postępowania widzimy w Jezusie Chrystusie. W związku z tym trzeba dzisiaj postawić pytanie: czy Pan Jezus kierował się w swoim życiu tolerancją? W jakich sytuacjach możemy ją ewentualnie dostrzec? Gdzie możemy ją wskazać? Gdzie na pewno jej nie ma?

Pytania te możesz mieć także napisane na małych arkuszach papieru w celu lepszej prezentacji. Warto je położyć na podłodze lub przykleić na ścianie, aby uczestnicy mogli na nie zerkać w czasie pracy w grupach. Łatwo wtedy zapomnieć, nad czym się pracuje, zwłaszcza, gdy człowiek jest już trochę zmęczony…

AKTYWIZACJA

Poproś dwóch uczestników spotkania, aby na ścianie przykleili arkusz papieru, oraz jedną osobę, która będzie pisała na papierze. Na forum grupy rzucamy pytanie: jakie sytuacje z życia Jezusa, z Jego spotkań z ludźmi przyniosą nam odpowiedź na postawione przed chwilą pytania?

Zapisujemy te sytuacje na papierze, a po wyczerpaniu propozycji dzielimy uczestników na małe grupki. Każdej przydzielamy jedną z sytuacji umieszczonych na papierze.

Następnie przedstawiamy zadanie do wykonania: uczestnicy wchodzą w rolę OBSERWATORÓW zachowania Jezusa, ale nie głównych bohaterów opowieści. Uczestnicy wyobrażają sobie scenę np.rozmowy Jezusa z ludźmi, Jego zachowanie w jakiejś sytuacji oraz możliwych obserwatorów tego wydarzenia. A szczególnym zadaniem obserwatorów jest zwrócenie uwagi na aspekt TOLERANCJI w zachowaniu Jezusa.

Prezentacja owoców dyskusji w grupach będzie miała miejsce w formie małej scenki do odegrania. Np. jeśli grupa wchodzi w rolę obserwatorów na przyjęciu, na którym Jezus odpuszcza grzechy jawnogrzesznicy, to można potem odegrać dyskusję w formie rozmowy w trakcie powrotu do domu po zakończeniu wieczerzy.

Można uwspółcześnić scenkę o pewne elementy. Np. wyobrazić sobie, że w tłumie ludzi wędrujących za Jezusem jest ekipa telewizji jerozolimskiej. Kamera uchwyciła moment, w którym Jezus postanawia zatrzymać się u Zacheusza. Jaki w tej sytuacji będzie komentarz reportera, ewentualnie jak potoczy się rozmowa z zaproszonymi gośćmi na temat tego wydarzenia? Warto zachęcić uczestników do poruszenia fantazji i pomysłowości, przy jednoczesnym skupieniu się na zagadnieniu tolerancji. Gdy będzie więcej czasu do wykorzystania, można zachęcić uczestników, aby skorzystali z dostępnych materiałów i wykonali stroje do przebrania. Dobrze jest wtedy mieć przy sobie aparat fotograficzny i zrobić pamiątkowe zdjęcia.

Każdą prezentację nagradzamy oklaskami i podziękowaniem. Przeznacz chwilę na dyskusję.

PYTANIA DO DYSKUSJI

PUENTA

Gdy już ucichną emocje, posprzątamy śmieci i usiądziemy w grupie, czas na refleksję nad tolerancją w życiu Jezusa i jej adaptacją do naszego życia. Przydaje się wtedy swobodna dyskusja i wymiana poglądów.

Prawdopodobnie celem i ogólnym wnioskiem, do którego będzie dążyła dyskusja będzie tolerancja Jezusa dla ludzkich słabości, grzechu, błędów oraz ukochanie samego człowieka.

Na ten moment trzeba szczególnie mocno zwrócić uwagę.

Dyskusja może zakończyć spotkanie. Warto z czasem wrócić do tego zagadnienia w rozmowie z uczestnikami. Najlepiej wtedy odnieść się do wydarzeń z życia codziennego, z wiadomości medialnych. Tamjest sporo wydarzeń i faktów, o których można porozmawiać w perspektywie zjawiska tolerancji.

Na końcu dobrze jest się również pomodlić o dar tolerancji, a także wymagającej miłości oraz o ustrzeżenie przed obojętnością.

Jeśli tolerujemy człowieka, akceptujemy go, ale nie zgadzamy się na jego różne zachowanie, oznacza to, że tolerancja musi mieć zatem swoje granice. Choćby po to, aby nie zamienić się w pewnym momencie w obojętność czy pobłażliwość, albo w tym celu, aby ustąpić miejsca miłości.

[1] Pomysł zaczerpniety z: Ursula Barff, Inge Burkhardt, Każde dziecko to potrafi, część 2, DELTA, Warszawa.

[2] Na podstawie: E. Schillebeeckx, Teologiczne podstawy tolerancji, Znak nr 457, czerwiec 1993.