Opatrzność Boża a wolność człowieka

1. Korzyści

WSTĘP

Kiedy wchodzi się do starego kościoła, to można czasami zobaczyć na sklepieniu (lub w innym miejscu) namalowane oko Opatrzności Bożej – wielkie oko wpisane w trójkąt otoczony promieniami. Znakiem tym i jego popularnym znaczeniem od wieków pouczano ludzi, że Bóg wszystko wie i wszystko widzi. Oznacza wszechwiedzę Boga i jego potęgę.

AKTYWIZACJA

Praca w grupach. Metoda: Oko Opatrzności. Potrzebny będzie duży plakat z rysunkiem, małe kartki z bloczku oraz klej biurowy. Na pojedynczych kartkach (mogą być w 3 różnych kolorach) wypisujemy hasłami wypisujemy odpowiedzi na następujące pytania:

• co taka wszechobecna „kontrola” daje Bogu?
• co taka wszechobecna „kontrola” daje człowiekowi?
• jak taka wszechobecna „kontrola” wpływa na relację między Bogiem a człowiekiem?

PUENTA

W jednej z katechez Jan Paweł II przypomina prawdę o Bożej Opatrzności w sposób następujący :

Uroczyste orzeczenie Vaticanum I: „Wszystko, co stworzył, Bóg Opatrznością swoją zachowuje oraz kieruje, >sięga potężnie od krańca do krańca i włada wszystkim z dobrocią< (Mdr 8,1). >Wszystko odkryte i odsłonięte jest przed Jego oczami< (Hbr 4,13), także i to, co stanie się z wolnej inicjatywy stworzeń” (Denz. 1784 [3003]).

Tajemnica Opatrzności wpisana jest głęboko w całe dzieło stworzenia. Jako wyraz odwiecznej mądrości Boga, wyprzedza ona dzieło stworzenia, z kolei zaś jako wyraz Jego odwiecznej mocy, potwierdza je i urzeczywistnia oraz sama niejako się w nim realizuje.

Jest Opatrznością transcendentną, ale równocześnie immanentną wobec rzeczy, wszystkich rzeczy. Odnosi się to – według wyżej przytoczonych słów Soboru – przede wszystkim do stworzeń obdarzonych rozumem i wolną wolą.[1]

Źródłem pytań, nad którymi przed chwilą pracowaliśmy jest jedno najważniejsze, gdy mowa o Opatrzności Bożej i jej relacji względem człowieka – czy w takiej sytuacji człowiek jest naprawdę wolny? Czy działania, decyzje, wybory, stany człowieka są rzeczywiście aktem jego wolności, skoro są wcześniej znane przez Boga? Gdyby Bóg o czymś nie wiedział, to nie byłby Bogiem. A jeśli człowiek jest wolny, to w jaki sposób można o tej wolności coś powiedzieć?

Jan Paweł II mówi o tym zagadnieniu w swojej katechezie:

Fakt, że świat widzialny został ukoronowany stworzeniem człowieka, otwiera przed nami zupełnie nowe perspektywy w głębi tajemnicy Bożej Opatrzności. Zwraca na to uwagę orzeczenie Soboru Watykańskiego I, gdy podkreśla, że w oczach Bożej mądrości i wiedzy wszystko pozostaje >odsłonięte< (aperta), niejako >nagie< (nuda), również i to, co ma być spełnione w oparciu o wolność stworzenia rozumnego: to, co ma stać się wynikiem świadomego i wolnego wyboru oraz rozstrzygnięcia człowieka. Również w stosunku do tej sfery Opatrzność Boża zachowuje swą stwórczą nadrzędność i przyczynowość.

Jest to transcendentna nadrzędność Mądrości miłującej, która kierując się tą miłością działa potężnie i z dobrocią, a więc Opatrzność, która troskliwie i po ojcowsku kieruje, wspiera i prowadzi do celu własne, tak bogato obdarowane stworzenie, respektując jego wolność.

2. DNA

WSTĘP

Skoro mowa o Mądrości miłującej człowieka, skoro mowa również o tak bogatym obdarowaniu, to zapytajmy teraz, czym właściwie człowiek został obdarowany przez Boga? Co otrzymał od Boga na drogę ziemskiego pielgrzymowania? W co wyposażył go Ojciec niebieski?

AKTYWIZACJA

Praca indywidualna. Metoda: rysunek kodu genetycznego. Zadanie jest następujące: w polu elementów kodu genetycznego człowieka wypisujemy to, co Bóg dał człowiekowi na ziemskie życia, czym go tutaj obdarował? Skojarzenia i obdarowania mogą być jak najbardziej wszechstronne, nie ograniczamy tu niczym naszej wyobraźni. Sklejamy elementy kodu w małych grupach kilku osobowych i zapoznajmy się z jego treścią. Czas na wykonanie zadania. Prezentacja na forum. czas na dyskusję.

PUENTA

Jan Paweł II:

Człowiek, stworzony na obraz i podobieństwo Boże, jest tym jedynym stworzeniem, którego Bóg „chciał dla niego samego” (Gaudium et spes, 24). Jest więc człowiek – w obrębie świata poddanego transcendentnej Bożej Mądrości i Mocy – istotą, która równocześnie sama dla siebie jest celem: posiada jako osoba swoją celowość (autoteleologis), na gruncie której dąży do samospełnienia. Wszystko to zostało człowiekowi dane przez Stwórcę, zostało mu równocześnie przez Stwórcę zadane. W tej postaci człowiek zostaje ogarnięty tajemnicą Bożej Opatrzności.

Czytamy w Księdze Syracha: „Pan stworzył człowieka z ziemi… dał im władzę nad wszystkim, co jest na niej… Dał im wolną wolę, język i oczy, uszy i serce zdolne do myślenia. Napełnił ich wiedzą i rozumem, o złu i dobru ich pouczył. Położył oko swoje w ich sercu, aby im pokazać wielkość dzieł swoich… Dodał im wiedzy i prawo życia dał im w dziedzictwo” (Syr 17,1-2.6-8.11).

Z takim, rzec można, wyposażeniem „bytowym” wyrusza człowiek w swoją drogę pośród świata. Zaczyna pisać własną historię. Opatrzność Boża towarzyszy jej w drodze. „Gdybym miał skrzydła jutrzenki, zamieszkał na krańcu morza, tam również twa ręka będzie mnie wiodła, i podtrzyma mnie Twoja prawica”… „Dobrze znasz moją duszę, nie tajna Ci moja istota…” (Ps 139 [138], 9-10.14-15).

3. Opatrzność a historia

WSTĘP

„Wszystko, co czynią, jest przed Nim jak słońce, a oczy Jego są ustawicznie na ich drogach” (Syr17,19). Mimo tej Bożej wielkiej „obserwacji” człowiek potrafi w swoim życiu wędrować bardzo różnymi drogami. Czasami są to kręte ścieżki wolności od Boga, czasami wędrowanie tylko Jego szlakami…

Obraz drogi i wędrowania ukazuje tu ludzkie decyzje i wybory podejmowane w życiu. Ukazuje tu ludzką historię, dzieje życia poszczególnego człowieka, a także narodów i społeczności. Także te momenty, w których – mogłoby się wydawać – Bóg jednak odwrócił swoje oblicze, jakby zapomniał o człowieku…

AKTYWIZACJA

Metoda: dyskusja na forum lub praca z formularzem CHODZENIE. Pytanie jest następujące: do czego można dojść, do jakich wniosków, człowiek zastanawia się nad drogą społeczności ludzkiej, nad jej historią istnienia? Czy można wskazać jakieś trudne momenty, jeśli chodzi o wiarę w Opatrzność, momenty, gdy wydawałoby się, że Bóg odwraca swoje oblicze?

Czasami człowiekowi trudno pogodzić się z bezgraniczną rolą Opatrzności, jak to jest jednak, gdy wydaje się człowiekowi, że jakoś jej brakuje? Do czego człowiek dochodzi w takich sytuacjach? Do jakich wniosków? Dyskusja na forum lub prezentacja formularzy.

PUENTA

Jan Paweł II:

W człowieku i wraz z człowiekiem Opatrzność uzyskuje swój wymiar „historyczny”, to znaczy dostosowuje się do tempa i zasad rozwoju ludzkiej natury, a równocześnie pozostaje niezmieniona i niezmienna we władczej transcendencji swego niezmiennego istnienia.

Opatrzność jest odwieczną Obecnością w dziejach człowieka – zarówno osoby, jak też i wspólnot. Dzieje narodów i całej ludzkości toczą się pod „okiem” Boga, poddane Jego wszechmocnemu działaniu. Jeśli wszystkiego, co zostało stworzone, Opatrzność „strzeże” i wszystkim kieruje, to wobec istot rozumnych i wolnych owa pełna ojcowskiej troski władza Boża oznacza równocześnie pełne poszanowanie wolności, poprzez którą Stwórca wyraził w świecie stworzonym obraz i podobieństwo swojej własnej, Bożej Istoty, swojej Bożej Wolności.

4. Opatrzność a grzech

WSTĘP

Wakacje to okazja do ubogacenia swojej historii życiowej, do skorzystania z Bożej Opatrzności, do doświadczenia i dobra i zła.

AKTYWIZACJA

Formularz WAKACJE. Zadanie jest następujące: wchodzimy w rolę rodziców, którzy mają nastoletnią córkę. Pewnego razu córka przychodzi do nas, aby uprosić o pozwolenia wyjazdu pod namiot ze swoich nowo poznanym chłopakiem. Niewiele o nim wiemy, trochę od znajomych naszych znajomych, trochę z opowieści córki. Niby w porządku, ale zawsze jakaś niepewność jest… nie wiadomo, do czego oboje będą zdolni, gdy zostaną bez opieki i nadzoru rodziców. Żeby tylko nie było potem kłopotów… Jaką zatem podjąć decyzję? Pozwolić na wyjazd, czy nie? Jakie argumenty przeważą za jaką decyzją? Praca z formularzem, prezentacja na forum. Czas na dyskusję.

PUENTA

Jan Paweł II:

[1] Wszystkie wypowiedzi Papieża pochodzą z książki: Jan Paweł II, Wierzę w Boga Ojca Stworzyciela, Liberia Editrice Vaticana, Citta del Vaticano 1987. Rozdział: Opatrzność Boża a wola człowieka.