Parrhesia
Scenariusz spotkania lub katechezy dla młodzieży z gimnazjum lub średniej szkoły. Czas trwania 45-60 minut. Środki dydaktyczne: przybory do pisania, duże arkusze szarego papieru, kolorowe kartki w bloczku, klej biurowy, plansze z modlitwą „Ojcze nasz”.
1. Czas
WSTĘP
Jesienną czy zimową porą ludziom marzną ręce i uszy. Potrzeba wtedy dużo ciepła. Także w sali, gdzie odbędzie się spotkanie. Może pozwolisz ludziom, aby plecami oparli się o kaloryfer, albo postawisz kilka świec i przyciemnisz światło, aby w czasie spotkania było bardziej tajemniczo i przyjemnie? Warto zrobić dobrą herbatę. Warto trzy razy sprawdzić, czy są pod ręką wszystkie materiały potrzebne do przeprowadzenia spotkania. Zadbaj także, aby był dopływ świeżego powietrza, bo w przeciwnym razie ludzie usną. No i także o to, aby było gdzie złożyć kurtki i zostawić mokre i ubłocone buty. Spotkanie w ciepłych kapciach? A dlaczego nie? Ale o tym trzeba wcześniej uprzedzić.
Przywitaj uczestników spotkania. Pomódlcie się przez chwilę w jakiejś pogodnej intencji, na przykład o poczucie humoru. Będzie to doskonałe wprowadzenie w tematykę spotkania.
Następnie powiedz: Mamy dzisiaj dużo szybsze samochody i pociągi niż kiedyś. Informacje w ciągu kilku chwil zdobywamy dzięki internetowi, znajdujemy się nawzajem za pomocą telefonów komórkowych. Nawet po książkę nie trzeba iść do biblioteki, lecz można przeczytać ją w komputerze. A także – skopiować referat czy zadanie domowe, wysłać elektroniczny list lub zobaczyć drugą osobę na ekranie i usłyszeć dzięki programom i urządzeniom multimedialnym.
Jednak można mieć wrażenie, że czasu nadal mamy niewiele więcej niż nasi przodkowie. Wciąż się gdzieś spieszymy, gonimy przed siebie, jemy byle co i w pośpiechu, przebiegamy przez jezdnię na czerwonym świetle, zdjęcia przed chwilą zrobione chcemy mieć właściwie już, trąbimy na wolno jadących kierowców, przeskakujemy z kanału na kanał pilotem TV, szukamy coraz szybszych połączeń kolejowych. Uffff… Można dostać zadyszki od szybkiego wymieniania… A czasu i tak brakuje... Na dodatkowe zajęcia, na odpoczynek, na rozmowę z drugim człowiekiem, a także na zwykłą modlitwę…
Więc wyobraźmy sobie przez chwilę, że można go… kupić! Wyobraźmy sobie, że naprawdę można dokupić trochę czasu. A tym, kto go sprzedaje jest Pani o dźwięcznym imieniu Klepsydra. Czas sprzedaje Pani Klepsydra Piaskowa.
Teraz pokaż duży plakat, na którym wcześniej została namalowana klepsydra piaskowa. Atrakcyjności dodać może fakt, że rzeczywiście będzie ona stylizowana na… kobiecą postać!!! Pamiętaj tylko o tym, aby zaznaczyć dwa duże pola służące do wykonania ćwiczenia.
AKTYWIZACJA
Praca indywidualna. Rozdaj przybory do pisania, kleje oraz kartki z bloczku w dwóch kolorach. Wyjaśnij zadanie do wykonania: Na kartkach jednego koloru wypisujemy hasłami to, na co chcę przeznaczyć kupiony czas? Można wykorzystać dowolną (lub określoną) ilość kartek. Przykleimy je potem w górnym polu klepsydry. Na kartkach innego koloru wypisujemy hasłami odpowiedź na pytanie: czym chcę zapłacić za nabywany czas? Kartki przykleimy w dolnym polu klepsydry.
Określ czas potrzebny na wykonanie ćwiczenia. Powtórz jeszcze raz polecenia i upewnij się, czy dla uczestników są zrozumiałe. Problem może być z „płatnością” za czas. Ale pamiętaj, że odpowiedź na to muszą znaleźć uczestnicy. Zachęć ich do używania wyobraźni.
Po przyklejeniu wszystkich kartek poproś kogoś o odczytanie haseł z pola górnego, a następnie inną osobę o odczytanie haseł z pola dolnego klepsydry. W tym momencie oklaskami możemy podziękować za wykonanie ćwiczenia oraz przeznaczyć chwilę czasu na dyskusję o wymienionych przez uczestników treściach, o tym, co było dla nich trudne w tym ćwiczeniu. Może zrodziły się jakieś refleksje lub uwagi – warto przeznaczyć na to odpowiednio dużo czasu, ponieważ uwagi rzucane na gorąco znacznie ubogacają spotkanie. Umieść plakat na widocznym miejscu. Zauważ także najciekawsze lub najbardziej charakterystyczne wypowiedzi i postaraj się zbudować kilka ciekawych pytań właśnie w oparciu o nie.
PUENTA
Podsumowując pierwszą część spotkanie powiedz: Nie można kupić czasu. Jest własnością Pana Boga. Czas nie jest do kupienia. Kupowanie go byłoby obrazą Boga. On sam ofiarowuje nam czas, abyśmy wykorzystywali go jak najlepiej. Czas jest darem.
Jego wykorzystywanie mówi o tym, co lubimy, jak duże są nasze obowiązki, na co potrafimy go tracić. Świadczy także o tym, co i kogo kochamy. Ponieważ czas jest miarą miłości. Także, a może zwłaszcza, na modlitwie… Można więc powiedzieć, że jeśli nie mam czasu na modlitwę, to nie mam czasu dla Pana Boga… Nie mam czasu na umacnianie więzi z Nim, a w konsekwencji niewiele mam Mu do powiedzenia, niewiele daję Mu szansy, aby przemówił do Mojego serca… Więź słabnie i może stać się banalna… Tak, modlitwa bywa banalna z tego powodu…
Zachęć uczestników do wypowiedzi. W puentę warto także wpleść treści z poniższych punktów KKK.
KKK 2659 W niektórych chwilach uczymy się modlić, słuchając słowa Pana i uczestnicząc w Jego Misterium Paschalnym, ale w każdym czasie w wydarzeniach codzienności otrzymujemy Jego Ducha jako źródło naszej modlitwy. Nauczanie Jezusa o modlitwie do naszego Ojca ma ten sam kontekst co nauczanie o Opatrzności: czas jest w rękach Ojca; spotykamy Go w teraźniejszości, nie wczoraj ani jutro, ale dzisiaj: „Obyście usłyszeli dzisiaj głos Jego: «Nie zatwardzajcie serc waszych»” (Ps 95, 7-8).
KKK 2660 Modlić się pośród wydarzeń każdego dnia i w każdej chwili jest jedną z tajemnic Królestwa, objawionych „maluczkim”, sługom Chrystusa, ubogim z błogosławieństw. Słusznie i dobrze jest modlić się, aby nadejście Królestwa sprawiedliwości i pokoju miało wpływ na bieg historii, lecz równie ważne jest przenikanie modlitwą treści codziennych, zwyczajnych sytuacji. Wszystkie formy modlitwy mogą być tym zaczynem, do którego Pan porównuje Królestwo.
2. Skupienie
WSTĘP
Przechodząc do następnej części spotkania zaproponuj chwilę zastanowienia i podzielenia się uwagami na temat: jakie trudności przeżywamy w czasie modlitwy? Daj czas na wypowiedzi, można je spisać w postaci listy. Nie pozwalaj jednak na dłuższą dyskusje na ich temat. Na to jeszcze przyjdzie czas po wykonaniu następnego ćwiczenia.
Następnie przekaż pierwszą część KKK 729:
Najczęstszą trudnością w naszej modlitwie jest roztargnienie. W modlitwie ustnej może ono dotyczyć wyrazów i ich sensu; o wiele bardziej może dotyczyć Tego, do którego się modlimy w modlitwie ustnej (liturgicznej czy osobistej), w czasie rozmyślania i podczas kontemplacji.
AKTYWIZACJA
Podziel uczestników na kilkuosobowe grupy. Przedstaw zadanie do wykonania: W grupach proszę zastanowić się nad tym, w jaki sposób poradzić sobie z roztargnieniami? Co z nich wynika dla naszej modlitwy? Bardzo przeszkadzają? A może jednak sprzyjają człowiekowi w jakiś sposób?
Określ czas na dyskusję w grupach oraz poproś, aby zapisać odpowiedzi na te pytania, o których rozmawiano w grupie. Wtedy łatwiej można je ukazać na forum ogólnym.
Po zakończeniu dyskusji w grupach następuje prezentacja odpowiedzi na postawione pytania na forum ogólnym. Czas na dyskusję na forum oraz podzielenie się uwagami na temat zaproponowanych rozwiązań.
PUENTA
Podsumowując kolejną część spotkania przekaż uczestnikom dokończenie treści KKK 729: Próba odrzucenia roztargnienia równałaby się popadnięciu w jego sidła, podczas gdy wystarczy powrócić do swego serca: roztargnienie wyjawia nam, do czego jesteśmy przywiązani, i pokorne uświadomienie sobie tego przed Panem powinno obudzić naszą miłość przede wszystkim do Niego przez zdecydowane ofiarowanie Mu naszego serca, by je oczyścił. Tu właśnie ma miejsce walka: chodzi o wybór Pana, któremu mamy służyć.
3. Naucz nas…
WSTĘP
Rozpoczynają trzecią część spotkania poproś kogoś o przeczytanie fragmentu z Biblii.
Łk 11, 1- 4: Gdy Jezus przebywał w jakimś miejscu na modlitwie i skończył ją, rzekł jeden z uczniów do Niego: «Panie, naucz nas się modlić, jak i Jan nauczył swoich uczniów». A On rzekł do nich: «Kiedy się modlicie, mówcie: Ojcze, niech się święci Twoje imię; niech przyjdzie Twoje królestwo! Naszego chleba powszedniego dawaj nam na każdy dzień i przebacz nam nasze grzechy, bo i my przebaczamy każdemu, kto nam zawini; i nie dopuść, byśmy ulegli pokusie».
Następnie powiedz: Jezus dał tę modlitwę swoim uczniom. Dzisiaj daje ja także i nam, którzy co jakiś czas stawiamy pytanie: jak się modlić? „Ojcze nasz” jest modlitwą, która wyrażała miłość Jezusa do Ojca, uczniów do Boga. Jestem pewien, że może ona także świetnie wyrażać miłość nastolatka do Boga. W jaki sposób? Tego właśnie chciałbym się od was dowiedzieć…
AKTYWIZACJA
Praca w utworzonych wcześniej grupach. Musisz mieć przygotowane wcześniej kartki, najlepiej formatu A3, gdzie na środku wklejona będzie treść Modlitwy Pańskiej. Przedstaw zadanie do wykonania: W grupach zastanówcie się nad tym, w jaki sposób Modlitwa Pańska może wyrażać to, co nastolatek chce powierzyć Panu Bogu. Zapiszcie to na zasadzie odnośników do tekstu. Czyli – w tekście zaznaczamy wyraz lub kilka wyrazów, od nich rysujemy linię do pustego pola poza tekstem i tam wpisujemy swoją uwagę odnośnie zaznaczonego fragmentu.
Określ czas na wykonanie ćwiczenia. Upewnij się, czy polecenie zostało właściwie zrozumiane. Po zakończeniu pracy prezentacja owoców za pomocą „karuzeli” – na wyraźny znak prowadzącego przekazujemy sobie plansze z grupy do grupy w jednym kierunku i czytam wypowiedzi innych uczestników spotkania. Aby poznać wypowiedzi, musisz oczywiście przyłączyć się do jakiejś grupy, chyba że sam wziąłeś formularz i wypisałeś swoje skojarzenia. To może być całkiem niezły pomysł…
Czas na wymianę wrażeń i uwag związanych z wypisanymi przez uczestników skojarzeniami. Warto zadawać wtedy pytania uczestnikom o to, dlaczego właśnie takie skojarzenia wypisali. Ponadto może w nich zrodzić się sporo pytań dotyczących Modlitwy Pańskiej. Miej zatem pod ręką KKK lub inny komentarz, a także poczytaj coś wcześniej, aby kompetentnie udzielić odpowiedzi. Wydaje się, że „Ojcze nasz” to prosta modlitwa i powszechnie zrozumiała, a jednak…
PUENTA
W puentę wpleć treść poniższych punktów KKK.
KKK 2765 Tradycyjne wyrażenie „Modlitwa Pańska” (to znaczy „Modlitwa Pana”) oznacza, że modlitwy do naszego Ojca nauczył nas i dał nam ją Pan Jezus. Ta modlitwa pochodząca od Jezusa jest rzeczywiście jedyna: jest „Pana”. Z jednej strony, przez słowa tej modlitwy Jedyny Syn przekazuje nam słowa, które dał Mu Ojciec: On jest Nauczycielem naszej modlitwy. Z drugiej strony, jako Słowo Wcielone, Jezus zna w swoim ludzkim sercu potrzeby swoich braci i sióstr oraz objawia je nam: On jest wzorem naszej modlitwy.
KKK 2766 Jezus nie pozostawia nam jednak jakiejś formuły do mechanicznego powtarzania. Jak w każdej modlitwie ustnej, przez Słowo Boże Duch Święty uczy dzieci Boże modlitwy do Ojca. Jezus podaje nam nie tylko słowa naszej synowskiej modlitwy, ale równocześnie daje Ducha, przez którego stają się one w nas „duchem i życiem” (J 6, 63). Co więcej, na dowód i dla umożliwienia naszej synowskiej modlitwy Ojciec „wysłał do serc naszych Ducha Syna swego, który woła: Abba, Ojcze!” (Ga 4, 6). Nasza modlitwa wyraża przed Bogiem nasze pragnienia. Ojciec, „Ten, który przenika serca… zna zamiar Ducha… że przyczynia się za świętymi zgodnie z wolą Bożą” (Rz 8, 27). Modlitwa do naszego Ojca łączy się z misterium posłania Syna i Ducha.
Na zakończenie oczywiście wspólna modlitwa „Ojcze nasz”. Zapraszając do niej możesz skorzystać z uwagi KKK.
KKK 2778 Moc Ducha, która wprowadza nas w Modlitwę Pańską, jest wyrażana w liturgiach Wschodu i Zachodu za pomocą bardzo pięknego, typowo chrześcijańskiego wyrażenia parrhesia, które oznacza szczerą prostotę, synowską ufność, radosną pewność, pokorną śmiałość, pewność bycia kochanym.
Po modlitwie poproś uczestników o pomoc w posprzątaniu sali i złożeniu pomocy we właściwym miejscu.