Paschalny wymiar Eucharystii

1. Kiedy?

WSTĘP

Maj to miesiąc uroczystości, w czasie których dzieci przystępują do I Komunii św. Pogoda, wiosenne nastroje sprzyjają świętowaniu. Czasami jednak rodzicom proponuje się, aby ich dzieci przystąpiły do I Komunii św. w Wielki Czwartek, w czasie Mszy św. Wieczerzy Pańskiej. Niektórzy rodzice mogą być pomysłem zachwyceni, inni – zdruzgotani.

Jak będzie wyglądała dyskusja na argumenty między tymi dwoma terminami I Komunii św. – majowa niedziela, czy Wielki Czwartek?

AKTYWIZACJA

Praca w grupach i dyskusja na forum. Metoda – posiedzenie rady parafialnej. Zadanie jest następujące: dzielimy uczestników na grupy i każdej z nich polecamy opracowanie roli charakterystycznej osoby w dyskusji rady parafialnej.

Przykładowe postacie: młody, niedoświadczony proboszcz o zacięciu teologicznym, uparta mama, mężczyzna – pieniacz, babcia różańcowa, siostra zakrystianka panująca niepodzielnie w kościele, organista. Warto pomyśleć nad innymi uczestnikami dyskusji. Dobór postaci i ich barwa – wg uznania uczestników. Im ciekawsze i bardziej charakterystyczne, tym bardziej można liczyć na barwną dyskusję na w/w temat.

PYTANIA DO DYSKUSJI

1. Jaki klimat będzie miała taka dyskusja? Emocje? Argumenty? Pretensje?
2. Jakie rodzaje argumentów spotykamy w takiej dyskusji?
3. Skąd się biorą argumenty i na czym polega siła ich przekonywania?
4. Jakie są nasze przyzwyczajenia? Jaka wiedza na temat Eucharystii?
5. Czego najbardziej potrzeba nam w dziedzinie liturgii?

PUENTA

Dokumenty kościelne, traktując o trzecim przykazaniu kościelnym, zwykle nie podają uzasadnienia, dlaczego Komunia św. jest tak ściśle związana z okresem wielkanocnym.

Wyjątek stanowi tutaj Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, gdzie wyraźnie zostało podane teologiczne uzasadnienie tej praktyki: Hierarchowie miejsca i proboszczowie powinni się troszczyć, aby wszyscy chrześcijanie zostali pilnie pouczeni o konieczności przyjęcia Boskiej Eucharystii w niebezpieczeństwie śmierci oraz w okresach ustanowionych przez najczcigodniejsza tradycję lub prawo partykularne własnego Kościoła sui iuris, a zwłaszcza w okresie paschalnym, w którym Chrystus Pan powierzył misteria eucharystyczne (in quo Christus Dominus eucharistica mysteria tradidit) (KKKW kan. 708).

A zatem praktyka Komunii św. wielkanocnej odwołuje się przede wszystkim do Ostatniej Wieczerzy sprawowanej przez Chrystusa wraz z uczniami z okazji święta Paschy, kiedy to Chrystus (przed śmiercią i zmartwychwstaniem) ustanowił sakrament Eucharystii.

To oznacza, iż praktyka Komunii św. wielkanocnej wskazuje na ścisły związek Świąt Wielkanocnych i Eucharystii, które uobecniają śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa oraz stanowią dwa centra życia liturgicznego i sakramentalnego w Kościele. Wielkanoc jest bowiem najważniejszą uroczystością roku liturgicznego, a Eucharystia najważniejszym sakramentem, stanowiącym źródło i szczyt życia chrześcijańskiego.

Przypomina o tym wspominany już dokument II Polskiego Synodu Plenarnego „Liturgia Kościoła po Soborze Watykańskim II”, powołujący się w tej kwestii na Katechizm Kościoła Katolickiego: Wielkanoc nie jest po prostu jednym ze świat, ale jest „Świętem świąt”, „Uroczystością uroczystości”, tak jak Eucharystia jest „Sakramentem sakramentów” (KKK nr 1169).

O ścisłym związku Świat Wielkanocnych i Eucharystii przypomina również celebracja Wigilii Paschalnej, w ramach której przewiduje się obecnie możliwość udzielenia osobom dorosłym w ramach liturgii chrzcielnej sakramentów chrztu i bierzmowania, a podczas liturgii eucharystycznej I Komunii św, nawiązując w ten sposób do praktyki Kościoła pierwszych wieków, kiedy to wigilia wielkanocna była uważana za najwłaściwsze celebrację udzielania sakramentów inicjacji chrześcijańskiej, których uwieńczeniem było przyjęcie I Komunii św.

W polskich warunkach nawiązaniem do tej starożytnej praktyki jest urządzanie dla dzieci pierwszo – komunijnych tzw. białego tygodnia, podczas którego codziennie, w odświętnych strojach, przystępują one do Komunii św. Ten pierwszo – komunijny biały tydzień nawiązuje do oktawy wielkanocnej trwającej od Wigilii Paschalnej aż do Białej Niedzieli, kiedy to, w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, neońci, którzy przyjęli chrzest, bierzmowanie i I Komunię św. w Wigilię Paschalną, przez cały Tydzień Wielkanocny (Biały Tydzień) nosili białe szaty.

Uroczystość I Komunii św. dzieci w Polsce zwykle odbywa się w maju albo na początku czerwca, prawie zawsze w niedzielę, co oznacza, iż z zasady dzieci po raz pierwszy przyjmują Komunię św. w okresie wielkanocnym, w dzień Pański. Taki czas urządzania I Komunii św. dzieci zalecili biskupi polscy, ale nie ze względu na czas Komunii św. wielkanocnej, lecz ze względu na uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (Boże Ciało), aby dzieci pierwszo – komunijne mogły grupowo wziąć udział w procesji eucharystycznej w tę uroczystość i w jej oktawie”.

2. Widz czy uczestnik?

WSTĘP

Mt 22,1-14: (1) A Jezus znowu w przypowieściach mówił do nich: (2) Królestwo niebieskie podobne jest do króla, który wyprawił ucztę weselną swemu synowi. (3) Posłał więc swoje sługi, żeby zaproszonych zwołali na ucztę, lecz ci nie chcieli przyjść. (4) Posłał jeszcze raz inne sługi z poleceniem: Powiedzcie zaproszonym: Oto przygotowałem moją ucztę: woły i tuczne zwierzęta pobite i wszystko jest gotowe. Przyjdźcie na ucztę! (5) Lecz oni zlekceważyli to i poszli: jeden na swoje pole, drugi do swego kupiectwa, (6) a inni pochwycili jego sługi i znieważywszy [ich], pozabijali. (7) Na to król uniósł się gniewem. Posłał swe wojska i kazał wytracić owych zabójców, a miasto ich spalić. (8) Wtedy rzekł swoim sługom: Uczta wprawdzie jest gotowa, lecz zaproszeni nie byli jej godni. (9) Idźcie więc na rozstajne drogi i zaproście na ucztę wszystkich, których spotkacie. (10) Słudzy ci wyszli na drogi i sprowadzili wszystkich, których napotkali: złych i dobrych. I sala zapełniła się biesiadnikami. (11) Wszedł król, żeby się przypatrzyć biesiadnikom, i zauważył tam człowieka, nie ubranego w strój weselny. (12) Rzekł do niego: Przyjacielu, jakże tu wszedłeś nie mając stroju weselnego? Lecz on oniemiał. (13) Wtedy król rzekł sługom: Zwiążcie mu ręce i nogi i wyrzućcie go na zewnątrz, w ciemności! Tam będzie płacz i zgrzytanie zębów. (14) Bo wielu jest powołanych, lecz mało wybranych.

AKTYWIZACJA

Praca w grupach. Metoda – szata godowa. Zadanie jest następujące: wykonujemy z dostępnych materiałów szatę dwóch uczestników Eucharystii: jeden z nich przystępuje do Komunii św., drugi nie przystępuje. Prezentacja na forum. Czas na dyskusję.

PYTANIA DO DYSKUSJI

1. Czy dzisiaj stroje mówią o człowieku? Wprowadzają w błąd, czy pokazują precyzyjną informację? Można im zaufać?
2. Czy trudno było wykonać to ćwiczenie?
3. Co nasze stroje mówią o stanie wewnętrznym człowieka?
4. Czy jego decyzja i życie wewnętrzne jest tylko jego osobistą i prywatną sprawą?
5. Jak podchodzimy do sprawy przyjmowania częstej Komunii św.? jakie dylematy ona rodzi wśród nas?
6. Jaki wpływ na wiarę człowieka i jego życie ma częsta lub rzadka Komunia św.?

PUENTA

Do I Soboru Nicejskiego w 325 r. wszyscy uczestnicy Eucharystii przyjmowali Komunię św. zgodnie z zaleceniem samego Chrystusa: Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało Moje. Pijcie z tego wszyscy, to jest Krew Moja (por. Mt 26,26-27). Kto bowiem nie mógł przystąpić do Komunii św. nie brał również udziału w liturgii eucharystycznej.

A zatem, w okresie przednicejskim w Eucharystii brali udział wyłącznie uczestnicy, czyli ci, którzy przystępowali do Komunii św. Sytuacja zaczęła się zmieniać po I Soborze Nicejskim, gdy chrześcijaństwo stało się religią państwową, a przynależność do Kościoła przybrała charakter koniunkturalny. Odtąd na zebraniach eucharystycznych zaczęli się poławiać widzowie, a uczestnictwo w Eucharystii nie było już rozumiane samo przez się jako przyjęcie Komunii św. przez wszystkich obecnych.

Na rozróżnienie i zaistnienie rozdźwięku między Ofiarą i Ucztą eucharystyczną z pewnością miała wpływ pogańska religijność, wniesiona do Kościoła przez ówczesnych neofitów. Ów typ religijności nawiązujący do misteriów pogańskich kładł nacisk na indywidualne uświęcenie człowieka przez duchowe oczyszczenie, w którym bardziej zwracano uwagę na samodoskonalenie się i czystość rytualną niż na dzieło zbawcze Chrystusa i łaskę Bożą.

W tym kontekście pojawiło się poczucie niegodności przystępowania do Komunii św. i konieczność nieustannego przygotowywania się do jej przyjęcia, pomijając przy tym znaczenie łaski sakramentalnej oraz faktu, iż Ciało i Krew Chrystusa są dane wierzącym na odpuszczenie grzechów. Przeciwko takiemu rozumieniu poczucia niegodności dotyczącej przystępowania do Komunii św. już w pierwszych wiekach występowali Ojcowie Kościoła.

Z drugiej strony owo powstrzymywanie się od przystępowania do Komunii św. coraz bardziej rozprzestrzeniało się w Kościele, czemu w dużej mierze sprzyjała m.in. ścisła współzależność między praktykami pokutnymi i sakramentem pokuty a przystępowaniem do Komunii św. oraz rozwój praktyki postu eucharystycznego i warunków natury duchowej i moralnej wymaganych do przyjęcia Komunii św.