Pieśń nad Pieśniami

1. Hebrajski tytuł znaczy dosłownie: Pieśń pieśni. Jest to swego rodzaju stopień najwyższy, podobnie jak “Święte świętych” – czyli najświętsze miejsce w świątyni. Czas jej powstania określa się na przełom IV/III wieku pne.

2. Tradycyjny podział na rozdziały i wersety ma niewiele wspólnego z właściwą strukturą tekstu. Badacze widzą tu raczej zbiór pieśni niż jednolity poemat, lecz nie ma zgody co do liczby tych pieśni. Jedni widzą ich kilka, inni ponad 20, jeszcze inni aż 52 pieśni. Całość każe się domyślać działalności autora korzystającego swobodnie z dziedzictwa kulturowego minionych pokoleń.

3. Jakkolwiek by dzielić ten poemat, zawsze będą to wariacje na jedyny temat: miłość.

4. Jeśli otworzymy tę księgę bez żadnych przyjętych z góry założeń, zapominając na chwilę, że znajduje się w Biblii, to wyda się ona jednym wielkim poematem miłosnym. Występuje w nim dwoje młodych, dziewczyna i chłopak, szukają się z tęsknotą i namiętnością, wyśpiewują swą wzajemną miłość, spotykają się i ponownie zostają rozdzieleni, by wreszcie połączyć się w doskonałym spełnieniu.

5. Nie ma tu wzmianki o Bogu, jeśli pominiemy “płomień Jah” (Pnp 8,6). Nie ma też żadnych pouczeń moralnych. Jest jedynie pieśń, podobna do niezliczonych innych pieśni miłosnych, przemawiająca do każdego.

6. Pieśni miłosne i pieśni weselne stanowiły na Bliskim wschodzie zawsze gatunek szczególny: składają się na nie piosenki ludowe, teksty obsceniczne, szydercze, lecz także poematy wysokiego lotu, komponowane z wielką znajomością sztuki.

7. Do weselnego rytuału należało wysławianie urody oblubieńców, które tak znaczne miejsce zajmuje w Pnp. W pochwały te włączana jest cała natura. Nie brakło tez życzeń dla młodej pary. Pieśni przeradzały się zatem w uroczyste błogosławieństwa.

8. Jak zatem tego rodzaju dzieło zawędrowało między księgi Pisma św.? Kiedy ok. 100 r. ne. Po zburzeniu Jerozolimy, faryzeusze ustalali kanon swojej Biblii, przyjęli doń Pieśń nad pieśniami wraz z Księgą Przysłów i Księgą Koheleta.

9. Liczyła się wówczas alegoryczna jej interpretacja, która najwyraźniej już wtedy musiała być szeroko znana i przyjęta. Sprzyjał temu sam styl poematu – obrazowy i świadomie niejasny, każe czytelnikowi od początku domyślać się tego, czego autor wprost nie chce mu powiedzieć, zaprasza zatem do szukania we wszystkim znaczenia ukrytego i sensu.

Znaczenie symboliczne

10. Oboje głównych bohaterów występują zawsze w jakimś przebraniu. On przedstawiany bywa jako pasterz, lecz i król. Ona jest księżniczką, częściej winnicą, a przede wszystkim ogrodem.

11. Ona wychwala w pieśni urodę swego oblubieńca, jakby chciała wychwalać Świątynię Jerozolimską (Pnp 5,11-16). On wysławia swoją miłą wspominając porównania geograficzne, które pasują raczej do opisu ziemi kananejskiej niż pięknej dziewczyny.

12. Właśnie tego rodzaju opisy i porównania skłaniały od początku do interpretacji alegorycznej, która niczego nie zmieniając pozwala przechodzić ponad wszystkim. Myśliciele dostrzegali bardzo wcześnie w oblubieńcy samego Jahwe, w oblubienicy zaś – naród Izraela.

13. Dzisiaj wielu biblistów sądzi, że Pnp miała na początku nie jedno tylko znaczenie. Powstała być może w czasie, gdy po raz pierwszy zaczęto pytać o głębszy sens fizycznego wymiaru związku mężczyzny z kobietą. Autor nie wahał się włączyć tu stare piosenki miłosne, urywki z rytuałów i pieśni weselnych. I tak powstał poemat o niezwykłej afirmacji miłości dwojga ludzi.

Znaczenie Księgi

14. Dla Izraelitów Pnp wyrastał ona z całości Pisma i przez nie się tłumaczyła. W odczytaniu księgi pomagał prorok Ozeasza, który już wcześniej zrozumiał, że Jahwe kocha naród miłością małżonka… Oz 2,8-22; Iz 54,4-8; Iz 62,4-5;

Znaczenie chrześcijańskie

15. Oblubieńcem stał się dla nich Chrystus, Oblubienica stał się Kościół, cała zbawiona ludzkość, a nieraz i indywidualny człowieka.