Prawo przykazań kościelnych
1. Po co prawo?
WSTĘP
Od dziecka jesteśmy uczeni szacunku dla prawa. Dowiadujemy się, że nie wolno brać cudzych rzeczy, że nie wolno przechodzić przez ulicę na czerwonym świetle, że obowiązuje plan lekcji i statut szkoły. Potem z różnym zaangażowaniem bronimy praw człowieka, ucznia, zwierząt… Co jakiś czas, doświadczeni różnymi życiowymi sytuacjami stawiamy sobie podstawowe pytanie – jaka jest rola prawa w życiu człowieka?
AKTYWIZACJA
Praca w grupach. Metoda – mapa. Zadanie jest następujące: na arkuszu papieru malujemy mapę krainy pod nazwą KRAINA BEZPRAWIA. Różnym elementom geograficznym nadajemy nazwy związane z bezprawiem. Niezbędna jest tu wyobraźnia i poczucie humoru, niekoniecznie talent plastyczny. Może to być także plan miasta, osiedla, czy innego terenu, na którym mieszkają ludzie. Prezentacja na forum. Podziękowanie za wykonanie zadania.
PYTANIA DO DYSKUSJI
- Co możemy powiedzieć o życiu człowieka w takim otoczeniu?
- Czy potrzebna jest broń, aby strzec swoich praw?
- Jak reagują mieszkańcy tej okolicy na słowo „prawo”?
- Po co właściwie jest PRAWO? Jaka jest jego rola w naszym codziennym życiu?
- Jak nauczyć młode pokolenie tej okolicy szacunku dla prawa?
- Od czego właściwie się zaczęło w tej okolicy, co podpowiada nam wyobraźnia?
PUENTA
Przykazania, podobnie jak prawo w ogóle, określają dolną granicę, której przekroczenie oznacza początek patologii i wejście w zagrożony sankcjami konflikt z prawodawcą. W przypadku przykazań kościelnych chodzi o minimum praktyk religijnych, poniżej którego rozpoczyna się erozja życia duchowego.
Wykładni tego rodzaju prawa dokonuje nie tylko Kościół. Sami wierzący są przecież wzywani głosem sumienia do ciągłego interpretowania przykazań w świetle sytuacji dnia codziennego i osobistych motywacji. Prawo, a przykazania kościelne są jego częścią, nie jest w stanie objąć całokształtu życia ludzkiego, jego niewyczerpanego bogactwa i zaskakującej dynamiki.
2. Stopnie prawa
WSTĘP
Zarówno prawo zbyt ogólne, które na skutek daleko posuniętej abstrakcji pozbawione jest wpływu na życie, jak i zbytnio kazuistyczne, które je paraliżuje – staje się prawem złym i niefunkcjonalnym, i w swej bezskuteczności przestaje obowiązywać.
Umiejscawiając przykazania w hierarchii poziomów oficjalnego nauczania Kościoła, należy postawić je na… No właśnie, gdzie jest ich miejsce?
AKTYWIZACJA
Praca w grupach. Metoda – rozsypywanka. Grupy otrzymują koperty, w których są paski z wypisanymi prawdami o różnym znaczeniu – są oczywiście wszystkie przykazania kościelne, są przykazania Boże, są dogmaty i inne zasady z powszechnego nauczania Kościoła.
Zadanie jest następujące: uczestnicy przeglądają elementy rozsypywanki i karteczki układają wg ważności wypisanych treści – od najważniejszych do najmniej istotnych.
Prezentacja na forum. Podziękowanie za wykonanie zadania.
PYTANIA DO DYSKUSJI
- Czym się kierowaliśmy ustalając ważność zasad i ich hierarchię?
- Gdzie są prawdy wiary i dogmaty, gdzie zasady moralne?
- Jakie jest miejsce postu i wstrzemięźliwości od pokarmów, wywyższanych czasami do rangi prawdy wiary i żelaznego dogmatu?
- Kiedy takie prawo staje się nieżyciowe? Na czym ta nieżyciowość polega?
- Czym powinno być podyktowane zmienianie prawa kościelnego? Przemianami społecznymi? Oczekiwaniami ludzkimi?
PUENTA
Umiejscawiając przykazania w hierarchii poziomów oficjalnego nauczania Kościoła, należy postawić je na trzecim, najniższym stopniu. Po prawdach objawionych, podawanych jako nieomylne i konieczne do przyjęcia (np. artykuły wiary z „Credo”), a następnie po nauczaniu Kościoła w sprawach wiary i moralności (np. niedopuszczalność eutanazji, święcenia kapłańskie mężczyzn), przykazania plasują się na trzecim poziomie: nie są objawione, ponadto, w przeciwieństwie do prawd drugiego poziomu, mogą zostać radykalnie zmienione.
Formuła ta dotyczy nauczania – w dziedzinie wiary lub obyczajów – które podane jest jako prawdziwe lub przynajmniej jako pewne, nawet jeśli nie zostało zdefiniowane uroczystym orzeczeniem ani podane przez Magisterium zwyczajne i powszechne jako ostateczne (J. Ratzinger, „Wyjaśnienia doktrynalne”).
Wypowiedź przeciwna treściom nauczania z trzeciego poziomu nie musi, lecz jedynie może być uznana jako błąd.