Czwarte. Władza. Patriotyzm
1. Sens sprawowania władzy i jej cel
WSTĘP
Polityka, polityka… Czasami aż strach otworzyć lodówkę, ponieważ nawet tam może siedzieć polityk i przekonywać nas do swoich racji i punktu widzenia… Czy powinniśmy się polityką interesować, czy zostawić ja zawodowcom?
AKTYWIZACJA
Praca na forum. Metoda – dyskusja. Cel dyskusji: wymiana opinii na temat kształtu polityki w naszych czasach w Polsce i na świecie – na ile się nią interesujemy, jak widzimy rolę polityków w naszych czasach, kulturze, społeczeństwie?… Czas na dyskusję. Warto określić z góry czas trwania tej dyskusji i go pilnować.
PYTANIA DO DYSKUSJI
- Jak widzicie obecne życie polityczne, kulturę rządzenia, kulturę sprawowania władzy?
- Czy w naszym społeczeństwie mamy szacunek dla polityków?
- Czy są ludźmi zaufania społecznego?
- Co podnosi poziom sprawowania władzy?
- Jakich polityków, jaką atmosferę w naszym społeczeństwie chcielibyśmy mieć?
- Jak ją osiągnąć?
- Co ma wspólnego polityka z katechezą i Panem Bogiem?
PUENTA
- KKK 2234 Czwarte przykazanie Boże nakazuje nam także czcić tych wszystkich, którzy dla naszego dobra otrzymali od Boga władzę w społeczeństwie. Ukazuje ono obowiązki tych, którzy sprawują władzę, jak i tych, dla których dobra jest ona sprawowana.
- KKK 2235 Ci, którzy sprawują władzę, powinni traktować ją jako służbę. „Kto by między wami chciał stać się wielkim, niech będzie waszym sługą” (Mt 20, 26).
- Sprawowanie władzy jest moralnie określone
- jej Boskim pochodzeniem,
- jej rozumną naturą,
- specyficznym przedmiotem – nikt nie może żądać lub ustanawiać tego, co jest sprzeczne z godnością osób i z prawem naturalnym.
- KKK 2236 Sprawowanie władzy zmierza do ukazania właściwej hierarchii wartości, by ułatwić wszystkim korzystanie z wolności i odpowiedzialności.
- Przełożeni powinni mądrze służyć sprawiedliwości rozdzielczej, uwzględniając potrzeby i wkład każdego oraz mając na celu zgodę i pokój.
- Powinni czuwać nad tym, by normy i zarządzenia przez nich wydawane nie stanowiły pokusy, przeciwstawiając interes osobisty interesowi wspólnoty.
- KKK 2237 Władze polityczne są zobowiązane do poszanowania podstawowych praw osoby ludzkiej. Powinny w sposób ludzki służyć sprawiedliwości, szanując prawa każdego, zwłaszcza rodzin i osób potrzebujących.
- Prawa polityczne związane z życiem obywateli mogą i powinny być przyznawane zgodnie z wymaganiami dobra wspólnego.
- Władze publiczne nie mogą ich zawiesić bez uzasadnionej i odpowiedniej przyczyny.
- Korzystanie z praw politycznych ma na celu dobro wspólne narodu i wspólnoty ludzkiej.
2. Obowiązki obywateli
WSTĘP
Nie zwalajmy jednak odpowiedzialności za kraj i władzę na polityków, ludzi sprawujących władzę. W końcu jest to dobro wspólne i wymaga zainteresowania i troski ze strony każdego człowieka, każdego obywatela. Szkoda, że nasz patriotyzm czasami zamyka się w kręgu stawiania wymagań, wyliczania żądań i oczekiwań wobec władzy lub oddania głosu w wyborach. A może jednak nie jest z nami aż tak źle?…
AKTYWIZACJA
Praca w grupach. Metoda – kontur. Zadanie: w odręcznie narysowany w grupie kontur Polski wpisujemy odpowiedzi na pytania: jakie są nasze obowiązki wobec Ojczyzny? Na czym dzisiaj polega patriotyzm? Czas na wykonanie zadania. Prezentacja na forum. Czas na dyskusję.
PYTANIA DO DYSKUSJI
- Jak się nauczyć miłości do Ojczyzny?
- Relacja między europejskością a patriotyzmem?
- Na czym polega różnica między nacjonalizmem a patriotyzmem?
PUENTA
- KKK 2238 Ci, którzy są podporządkowani władzy, powinni uważać swoich przełożonych za przedstawicieli Boga, który ich ustanowił sługami swoich darów. „Bądźcie poddani każdej ludzkiej zwierzchności ze względu na Pana… Jak ludzie wolni [postępujcie], nie jak ci, dla których wolność jest usprawiedliwieniem zła, ale jak niewolnicy Boga” (1 P 2, 13. 16).
- Lojalna współpraca obywateli obejmuje prawo, niekiedy obowiązek udzielenia słusznego napomnienia, jeśli coś wydałoby się im szkodliwe dla godności osób i dla dobra wspólnoty.
- KKK 2239 Obywatele mają obowiązek przyczyniać się wraz z władzami cywilnymi do dobra społeczeństwa w duchu prawdy, sprawiedliwości, solidarności i wolności.
- Miłość ojczyzny i służba dla niej wynikają z obowiązku wdzięczności i porządku miłości. Podporządkowanie prawowitej władzy i służba na rzecz dobra wspólnego wymagają od obywateli wypełniania ich zadań w życiu wspólnoty politycznej.
- KKK 2240 Uległość wobec władzy i współodpowiedzialność za dobro wspólne wymagają z moralnego punktu widzenia płacenia podatków, korzystania z prawa wyborczego, obrony kraju: Oddajcie każdemu to, co się mu należy: komu podatek – podatek, komu cło – cło, komu uległość – uległość, komu cześć – cześć (Rz 13, 7).
- Chrześcijanie… mieszkają we własnej ojczyźnie, ale jako pielgrzymi. Podejmują wszystkie obowiązki jako obywatele, ale i podchodzą do wszystkiego jak cudzoziemcy… Słuchają ustalonych praw, a własnym życiem przekraczają prawa… Bóg wyznaczył im tak zaszczytne miejsce, że nie wolno go opuścić.
- Apostoł wzywa nas do modlitw i do dziękczynienia za królów i za wszystkich, którzy sprawują władzę, „abyśmy mogli prowadzić życie ciche i spokojne z całą pobożnością i godnością” (1 Tm 2, 2).
- KKK 2241 Narody bogate są obowiązane przyjmować, o ile to możliwe, obcokrajowców poszukujących bezpieczeństwa i środków do życia, których nie mogą znaleźć w kraju rodzinnym. Władze publiczne powinny czuwać nad poszanowaniem prawa naturalnego, powierzającego przybysza opiece tych, którzy go przyjmują.
- Władze polityczne z uwagi na dobro wspólne, za które ponoszą odpowiedzialność, mogą poddać prawo do emigracji różnym warunkom prawnym, zwłaszcza poszanowaniu obowiązków migrantów względem kraju przyjmującego. Imigrant obowiązany jest z wdzięcznością szanować dziedzictwo materialne i duchowe kraju przyjmującego, być posłusznym jego prawom i wnosić swój wkład w jego wydatki.
- KKK 2242 Obywatel jest zobowiązany w sumieniu do nieprzestrzegania zarządzeń władz cywilnych, gdy przepisy te są sprzeczne z wymaganiami ładu moralnego, z podstawowymi prawami osób i ze wskazaniami Ewangelii.
- Odmowa posłuszeństwa władzom cywilnym, gdy ich wymagania są sprzeczne z wymaganiami prawego sumienia, znajduje swoje uzasadnienie w rozróżnieniu między służbą Bogu a służbą wspólnocie politycznej. „Oddajcie… Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga” (Mt 22, 21). „Trzeba bardziej słuchać Boga niż ludzi” (Dz 5, 29).
- .. gdzie władza państwowa, przekraczając swoje uprawnienia, uciska obywateli, niech ci nie odmawiają jej świadczeń, których obiektywnie domaga się dobro wspólne. Niech zaś wolno im będzie bronić praw swoich i współobywateli przed nadużyciami władzy w granicach nakreślonych przez prawo naturalne i ewangeliczne.
3. Kościół i polityka
WSTĘP
Są w naszym kraju księża, którzy szczególnie zaangażowali się w publiczne życie. Dla jednych są autorytetami, dla innych – koszmarem. To oni sprawiają, że w pewnym sensie prawdziwa jest teza, iż „Kościół miesza się do polityki”.
AKTYWIZACJA
Praca w grupach. Formularz – ksiądz.[1] Zadanie jest następujące: poszukujemy odpowiedzi na pytanie: dlaczego Kościół rości sobie prawo do wypowiadania się oficjalnie w sprawach kraju, narodu, gospodarki i innych, z reguły poddanych świeckiej jurysdykcji? Czas na wykonanie zadania. Prezentacja na forum. Czas na dyskusję.
PYTANIA DO DYSKUSJI
- Na czym polega różnica między zaangażowaniem się a mieszaniem się w politykę?
- Czym jest polityka?
- Czy wszystkie wizje człowieka są tak samo wartościowe?
PUENTA
KKK 2244 Każda instytucja opiera się, nawet w sposób domyślny, na jakiejś wizji człowieka i jego przeznaczenia; czerpie z niej swoje kryteria sądów, swoją hierarchię wartości oraz linię postępowania.
Większość społeczeństw oparła swoje instytucje na kryterium pewnej wyższości człowieka nad rzeczami. Jedynie religia w sposób Boski objawiona otwarcie uznała w Bogu, Stwórcy i Odkupicielu, początek i przeznaczenie człowieka. Kościół zachęca władze polityczne, by w swoich sądach i decyzjach opierały się na inspiracji płynącej z prawdy o Bogu i o człowieku:
Społeczeństwa, które ignorują tę inspirację lub też ją odrzucają w imię swej niezależności względem Boga, są zmuszone do szukania w sobie lub do zapożyczania od jakiejś ideologii swych odniesień i swego celu. Nie dopuszczając do obrony obiektywnego kryterium dobra i zła, pozwalają sobie na totalitarną władzę, jawną lub zakamuflowaną, nad człowiekiem i jego przeznaczeniem, jak to pokazuje historia.
KKK 2245 Kościół, który z racji swojego posłannictwa i swojej, kompetencji w żaden sposób nie może być sprowadzony do wspólnoty politycznej, jest znakiem i zarazem stróżem transcendentnego charakteru osoby ludzkiej. „Kościół… szanuje… i popiera polityczną wolność i odpowiedzialność obywateli”.
KKK 2246 Do zadań Kościoła należy wydawanie „oceny moralnej nawet w kwestiach dotyczących spraw politycznych, kiedy domagają się tego podstawowe prawa osoby lub zbawienie dusz, stosując wszystkie i wyłącznie te środki, które zgodne są z Ewangelią i dobrem powszechnym według różnorodności czasu i warunków”.
[1] Wykorzystałem tutaj zdjęcie prasowe. Źródło: NEWSWEEK 8.09.2002, s.2.