Rodzina gwarantem „ekologii ludzkiej”

Scenariusz spotkania dla uczniów szkoły średniej, studentów lub osób dorosłych.

Czas trwania: około 90 minut.

Cele dydaktyczne: uczestnik spotkania rozumie, na czym polega pojęcie szeroko rozumianej ekologii, potrafi ją scharakteryzować oraz wie, jaką rolę odgrywają wzajemne relacje między rodziną i społeczeństwem oraz rodzina i państwem.

Środki dydaktyczne: kolorowy papier A 4, stare gazety, przybory do pisania, klej biurowy, kilka dużych arkuszy papieru, paterę ze świeżymi owocami (opcja – gdy można nimi w trakcie poczęstować uczestników), kredki, farby, pędzle, pojemniki na wodę, folia do podłożenia (aby nie zabrudzić pomieszczenia w trakcie malowania), materiał na flagi i transparenty, drewniane lub plastikowe drzewce, kolorowe spraye, karton na szablony, nożyczki, kosz na śmieci.

Spotkanie składa się z 4 modułów. Każdy z nich posiada:

• wstęp – jest to wprowadzenie uczestników spotkania w klimat i tematykę każdej części oraz przedstawienie problemu, nad którym będziemy pracować,
• aktywizację – uczestnicy pracują indywidualnie lub w grupach, a następnie prezentują na forum efekty pracy, prowadzący w tym czasie rozdaje potrzebne materiały, pilnuje czas potrzebny do wykonania ćwiczenia, wyjaśnia ewentualne trudności oraz zachęca do aktywności,
• puentę – prowadzący wyjaśnia sens ćwiczenia, nawiązuje do efektów pracy oraz odpowiada ze swojej strony na postawiony problem.

1. Ekologia

WSTĘP

Przywitaj uczestników spotkania, sprawdź, czy mają dla siebie miejsca i czy masz kontakt z każdą osobą.

Następnie wprowadzając w pierwszą część spotkania powiedz: „W naszym języku na stałe zagościło już pojęcie EKOLOGIA. Na początku naszego spotkania przypomnijmy sobie, co jest jego treścią?”

AKTYWIZACJA

Wyjaśnij również metodę pracy: „Będziecie pracowali w grupie. Każda grupa otrzyma arkusz zielonego papieru oraz przybory do pisania. Z papieru trzeba wykonać liść, na którym wpiszecie hasłami to, co czym zajmuje się ekologia”.[1] Pamiętaj także, aby określić uczestnikom orientacyjną wielkość liścia – będzie to potrzebne do udanej prezentacji.

Podziel uczestników na kilkuosobowe grupy, każdej grupie daj zielony papier, przybory do pisania. Czas trwania ćwiczenia: 7-8 minut. W tym czasie na dużym arkuszu papieru narysuj gałąź, do której będą przyklejone liście wykonane przez uczestników.

Prezentacja na forum – poproś przedstawiciela każdej z grup o odczytanie tekstu napisanego na liściu. Po przeczytaniu przez wszystkich liście można przykleić na arkuszu oraz umieścić go w widocznym miejscu.[2]

PUENTA

Puentując pierwszą część zajęć powiedz: „Problem ekologii porusza nawet Jan Paweł II. W jednym ze swoich przemówień powiedział: „Trzeba więc pobudzać i popierać «nawrócenie ekologiczne», które w ostatnich dziesięcioleciach sprawiło, że ludzkość stała się bardziej wrażliwa na niebezpieczeństwo katastrofy, do jakiej zmierzaliśmy. Człowiek, który zamiast być «sługą» Stwórcy, stał się niezależnym despotą, zaczyna rozumieć, że musi się zatrzymać w obliczu otchłani. «Należy z zadowoleniem powitać także wzrost zainteresowania jakością życia oraz ekologią, jaki nastąpił zwłaszcza w społeczeństwach o wysokim stopniu rozwoju, w których ludzie dążą już nie tyle do zapewnienia sobie podstawowych środków do życia, ile do globalnego polepszenia warunków życia» (Evangelium vitae, 27). Ma być to więc nie tylko «fizyczna» ekologia, starająca się o ochronę środowiska rozlicznych istot żywych, lecz również ekologia «ludzka», która będzie czynić ich życie bardziej godnym, chroniąc istotne dobro życia we wszystkich jego formach i przygotowując przyszłym pokoleniom środowisko bliższe zamysłowi Stwórcy”.[3]

2. Ekologia rodziny

WSTĘP

Rozpoczynając drugą część spotkania powiedz: „Zdajemy sobie sprawę z tego, jak ważną rolę odgrywa rodzina w życiu człowieka. Rola ta zmienia się z biegiem lat, z dorastaniem i podejmowaniem nowych wyzwań stawianych przez życie. Dla dorosłego człowieka poważną decyzją może być zmiana pracy, kupno mieszkania czy samochodu. Dla małego dziecka niezwykłym wydarzeniem będzie pójście do przedszkola, czy poznanie nowej koleżanki. Przyjrzyjmy się zatem temu, czego człowiek uczy się w rodzinie, jaką rolę spełnia rodzina w jego rozwoju? Zastanówmy się, jak rodzina wpływa na wewnętrzne piękno człowieka?”

AKTYWIZACJA

Podziel uczestników na grupy. Następnie przedstaw zadanie do wykonania: „Każda grupa wchodzi w rolę człowieka w innym etapie życia: małego dziecka, przedszkolaka, gimnazjalisty, nastolatka, studenta, człowieka w sile wieku, emeryta, staruszka na progu życia”. W tym momencie przydziel każdej grupie dany etap życia człowieka.

Powiedz z kolei: „Waszym zadaniem będzie zastanowienie się, dyskusja i ustalenie, czego człowiek uczy się w rodzinie w danym etapie życia? W naszej pracy pomoże nam model kolorowego kwiatu, na którego płatkach nasze odpowiedzi wypiszemy hasłami – jedno hasło na jednym płatku. Może się okazać, że haseł będzie dość dużo, wtedy wykonujemy nowy kwiat. W jego środku potrzebne jest wypisanie odpowiedniego hasła: >dziecko i rodzina<, >nastolatek i rodzina<, >emeryt i rodzina<… Dlaczego kwiat i płatki – to okaże się przy prezentacji.

Rozdaj kolorowy papier, klej, nożyczki i zachęć do aktywnej pracy. Czas na wykonanie ćwiczenia: około 15 minut.[4]

Prezentacja prac – przyklejamy je na arkuszu papieru – na nowym arkuszu lub na tym z poprzedniej części spotkania, czyli do liści można dokleić kwiaty. Jest to wtedy czytelnym znakiem ciągłości spotkania i jego wytworów.

Jedną osobę prosimy o przeczytanie haseł znajdujących się na płatkach kwiatów.

PUENTA

Po prezentacji powiedz: „Rodzina jest miejscem gdzie człowiek uczy się przede wszystkim co to znaczy kochać i być kochanym. Początkowo dzieje się to na drodze codziennego doświadczania bezinteresownej miłości rodziców zarówno wobec dzieci, jak i tej okazywanej sobie przez rodziców wzajemnie. Rolą rodziców jest więc swoim przykładem świadczyć o godności i świętości rodziny, pamiętając, że to właśnie obraz rodziny tworzony ich postępowaniem decyduje o tym czy rodzina jawić się będzie dziecku jako wartość w przyszłości.  

Miłość w rodzinie wyraża się w czasie poświęcanym przez rodziców sobie nawzajem oraz dzieciom, a także we wspólnym przeżywaniu różnych wydarzeń. Przejawia się ona także w wytrwałej pracy w celu zapewnienia rodzinie potrzebnych jej do życia środków. Miłość w rodzinie wyraża się także w uzyskaniu równowagi pomiędzy troską o jej materialny byt oraz w czasie poświęconym budowaniu rodzinnej wspólnoty. Dla dziecka, które początkowo jest w stanie docenić przede wszystkim osobowy kontakt ze swymi rodzicami, właśnie ten czas poświęcany na wspólne bycie razem jest najbardziej istotny.

Rodzina jest także pierwszym miejscem, gdzie człowiek nie tylko doświadcza, z czasem w coraz bardziej świadomy sposób, miłości otaczających go osób, ale także zaczyna samemu stopniowo budować rodzinną wspólnotę poprzez branie odpowiedzialności za coraz bardziej istotne dziedziny życia rodzinnego. Dostrzega także, iż jego zaangażowanie decyduje o tym, jaka ta rodzina jest, czy chce się z nią przebywać, czy nie.

W rodzinie człowiek uczy się życia wspólnotowego, po raz pierwszy zdaje sobie sprawę z tego, że nie jest samotną wyspą, a raczej jest częścią wspólnoty. Dostrzega fakt swojej zależności od innych, nie tylko w sensie materialnym, ale przede wszystkim w sensie emocjonalnym, we wspólnym przeżywaniu radości bądź wspieraniu się w trudnych chwilach. Tutaj też doświadcza człowiek po raz pierwszy wielkiej wartości, jaką jest możliwość oparcia się na innej osobie, dająca minimalne niezbędne dla życia poczucie bezpieczeństwa. Rodzina stanowi także przestrzeń, w której człowiek odkrywa swoje powołanie, i w której powołanie to powinno móc wzrastać w atmosferze wolności – dotyczy to nie tylko powołania do życia rodzinnego, ale także zawodowego.

Rodzina jest miejscem gdzie kształtuje się w zasadniczym stopniu wrażliwość na potrzeby innego człowieka. Tutaj uczymy się dostrzegać i szanować wkład innych w życie wspólnotowe: pracę zarobkową i pracę w domu  obojga rodziców oraz doświadczenie życiowe przekazywane przez innych, starszych członków rodziny. Wrażliwość, którą zdobywamy w rodzinie otwiera także na potrzeby słabszych jej członków, często wymagających opieki”.

3. Rodzina i społeczeństwo

WSTĘP

Rozpoczynając kolejną część spotkania powiedz: „Z kwiatów wyrastają potem owoce. W dobrej rodzinie człowiek nauczy się umiejętności okazywania miłości i nabędzie innych pięknych cech. Wyrośnie w niej również na osobę gotową później podjąć odpowiedzialne funkcje w społeczeństwie, w którym będzie żyć i pracować. Zastanówmy się zatem, jakimi >owocami< udanego życia rodzinnego może potem człowiek obdarzyć społeczeństwo? Jakie owoce społeczne wyrosną z kwiatów, które sami opisaliśmy pięknymi hasłami?”[5]

AKTYWIZACJA

Podziel uczestników na grupy o innym składzie niż dotychczas. Przedstaw zadanie dla grup: „Każda grupa otrzyma za chwilę papier, farby, wodę i pędzle do malowania. Zadanie jest następujące: namalować paterę z owocami, które będą symbolizowały społeczne >owoce< życia w rodzinie. Po zastanowieniu i nazwaniu tych owoców, malujemy je na papierze i opisujemy”. Czas na wykonanie ćwiczenia 20-25 minut.  Trzeba też uwzględnić kilka minut na posprzątanie terenu po malowaniu.

Prezentacja w formie galerii obrazów – uczestnicy mogą podchodzić do wywieszonych na ścianie obrazów, oglądać je, odczytywać hasła. Można w tym momencie poczęstować się owocami.

PUENTA

Po zakończeniu oglądania namalowanych obrazów poproś uczestników o zajęcie miejsc i powiedz w puencie tej części zajęć: „Prawidłowo funkcjonująca rodzina staje się fundamentem życia społecznego i gospodarczego. Umiejętność bycia z innymi ludźmi i współdziałania z nimi, zdolność do zaufania innemu człowiekowi jest koniecznym warunkiem dla funkcjonowania człowieka w społeczeństwie. Poczucie odpowiedzialności za innych, szacunek i umiejętność dostrzeżenia potrzeb i wkładu innych osób oraz oparcie współdziałania na wzajemnym zaufaniu jest niezbędne w podejmowaniu jakichkolwiek wspólnych działań na płaszczyźnie społecznej czy gospodarczej”.

4. Państwo a rodzina

WSTĘP

Wprowadzając uczestników w kolejną część spotkania powiedz: „Takie postrzeganie roli rodziny pozwala na formułowanie postulatów co do charakteru działań państwa podejmowanych w stosunku do rodziny. Oznacza to przede wszystkim domaganie się akceptacji dla faktu nie zastępowalności rodziny w przekazywaniu wartości niezbędnych dla normalnego, aktywnego funkcjonowania człowieka w społeczeństwie. Dlatego też rola państwa powinna ograniczać się przede wszystkim do tworzeniu warunków dla funkcjonowania rodziny i nie powinna prowadzić do przejmowania jej zadań”.

Dodaj również: „Gdy państwo nie spełnia tych oczekiwań, warto wtedy różnymi metodami je próbować wyegzekwować. Gdy państwo wywiązuje się ze swoich obowiązków wzorowo, obywatele mogą dać temu wyraz np. w postaci… spontanicznej demonstracji ludzi zadowolonych!”

AKTYWIZACJA

Wprowadź uczestników w nastrój ostatniej części spotkania: „Wyobraźmy sobie, że żyjemy w państwie, które doskonale zaspokaja wszystkie potrzeby społeczeństwa, a szczególnie te związane z rodziną. Chcemy wyrazić nasz entuzjazm i radość z tego powodu, więc szykujemy demonstracje poparcia dla działania rządu i wyznaczonych przez niego celów polityki pro-rodzinnej. Aby demonstracja się udała, potrzebujemy ciekawych haseł, plakatów, flag, bannerów. Mamy czas, aby je wymyślić oraz materiały do ich wykonania. Pracujemy indywidualnie lub w grupach – według uznania”.

Prezentacja w formie demonstracji. Hasła i flagi umieszczamy potem w sali. Warto teraz zrobić grupie np. pamiątkowe zdjęcie.

PUENTA

Gdy już opadną emocje i sala zostanie posprzątana, gdy uczestnicy zajmą swoje miejsca, powiedz: „Ochrona rodziny wymaga podejmowania działań chroniących przed tym wszystkim, co rodzinę niszczy, a w konsekwencji prowadzi do jej rozbicia. Ponieważ rodzina jest miejscem gdzie przede wszystkim przekazywane jest życie, szczególnie doniosła jest bezwzględna ochrona tegoż życia w każdym czasie. Życie ludzkie od chwili poczęcia powinno być szanowane i chronione w sposób absolutny. Już od pierwszej chwili swego istnienia istota ludzka powinna mieć przyznane prawa osoby, wśród nich nienaruszalne prawo każdej osoby do życia.

Współcześnie znaczącym zagrożeniem istoty rodziny są rozwody oraz próby prawnego uznania związków homoseksualnych. Niemoralny charakter rozwodu wynika z nieporządku, jaki wprowadza on w rodzinę i społeczeństwo. Nieporządek ten pociąga za sobą poważne szkody: dla porzuconego małżonka, dla dzieci, które doznały wstrząsu z powodu rozejścia się rodziców, często starających się pozyskać ich względy, oraz z uwagi na zły przykład, który czyni z niego prawdziwą plagę społeczną. Akty homoseksualne są sprzeczne z prawem naturalnym, wykluczają z aktu płciowego dar życia, a uznanie przez prawo tego typu związków uderza w istotę rodziny.

Rodzina i prawo z nią związane powinny chronić życie nie tylko u jego początku, ale i przy jego końcu. Osoby, których sprawność życiowa jest ograniczona lub osłabiona wymagają od rodziny i społeczeństwa szczególnego szacunku. Chorzy i upośledzeni powinni być wspierani, by mogli, o ile to tylko możliwe, prowadzić normalne życie. Miarą rozwoju współczesnego społeczeństwa jest jego stosunek do słabych i chorych często wymagających intensywnej opieki potrzebnej im na równi z akceptacją ich kondycji fizycznej i umysłowej”.

Podziękuj uczestnikom za spotkanie i aktywność. Pamiętaj, aby mieć czas na posprzątanie pomieszczenia, poproś o pomoc chętne osoby. Zostaw salę w takim stanie, w jakim sam chciałbyś ją zastać.

[1] Można w tym momencie zaproponować inne, interesujące ćwiczenie: zamiast wypisywać treść pojęcia na kartce, można ją ukazać za pomocą kolażu zrobionego z fragmentów starych gazet – napisów, zdjęć, barwnych plam. Takie działanie integruje grupę i pobudza wyobraźnię.

[2] Warto wcześniej przewidzieć, że kwiaty, które zostaną wykonane w następnym ćwiczeniu, mogą być przyklejone na tym arkuszu. Z tego powodu warto tak zaaranżować planszę, aby dało się na niej umieścić kwiaty, ewentualnie przy doklejeniu jeszcze jednego arkusza papieru.

[3] Jan Paweł II, Trzeba zapobiec katastrofie ekologicznej, Audiencja generalna, 17 stycznia 2001. Źródło: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/audiencje/ag_17012001.html.

[4] Oczywiście można wykonać to ćwiczenie w innej wersji – czyli również za pomocą starych, kolorowych gazet.

[5] W tym momencie możesz zaprezentować paterę pełną świeżych owoców – taki gest działa na wyobraźnię. Potem oczywiście dobrze jest zrobić przerwę i poczęstować uczestników owocami!