Siódme przykazanie Boże
Treść przykazania
Powszechne przeznaczenie dóbr i własność prywatna. Jak dbać o dobro wspólne, jak reagować na wandalizm?
Kradzież, spekulacja, nierzetelna praca, oszustwa, marnotrawstwo. Nazywać sprawy po imieniu: nie „zorganizowałem” coś do domu, dla rodziny, dla siebie, ale ukradłem – nie zrobię tego więcej, nie zrobię tego w ogóle! Praca nad pracą. Pytanie – co marnuję w swoim życiu? (KONKRETY za każdy dzień, miesiąc…)
Obietnice i umowy. Opóźnienie zwrotu pożyczki.
Zniewolenie ludzi dla dóbr materialnych. Gdzie są granice chęci zniewolenia a chęci życia w komforcie i bogactwie. Lubię „posiadać”, ale nie kradnę, czy to dobrze, czy źle? Jak połączyć chęć posiadania z ubóstwem? Dominikanie ślubują ubóstwo, czy np. wiąże się to z nie przywiązywaniem się do przedmiotów? Jesteś gotów oddać mi twój zegarek, samochód itp. Czy inaczej to trzeba zrozumieć?
Poszanowanie zwierząt i przyrody. Dobra i zła miłość do zwierząt (przegięcia).
Społeczne nauczanie Kościoła. Lektura katechizmu na ten temat.
Życie gospodarcze i odpowiedzialność państwa. Czy w rozmowach z ludźmi operować faktami, czy opiniami i narzekaniami? Mój patriotyzm, miłość do Ojczyzny, np. przez dobra pracę.
Solidarność między ludźmi, wspieranie ubogich. Nie na ulicy. Jak robić to mądrze?
Nędza na świecie. Co możemy zrobić, by ją zmniejszyć? Klęski urodzaju.
1. Dobro wspólne, czyli czyje?
WSTĘP
Pierwsze i chyba najważniejsze pytanie postawione przez nas – „jak dbać o dobro wspólne?” Poszukajmy na nie odpowiedzi…
AKTYWIZACJA
Praca w rodzinach. Formularz – spojrzenie.[1] Zadaniem będzie poszukanie odpowiedzi właśnie na nasze pytanie: jak dbać o dobro wspólne? Prezentacja na forum.
PUENTA
KKK 2401 Siódme przykazanie zabrania zabierania lub zatrzymywania niesłusznie dobra bliźniego i wyrządzania bliźniemu krzywdy w jakikolwiek sposób dotyczącej jego dóbr.
Nakazuje sprawiedliwość i miłość w zarządzaniu dobrami materialnymi i owocami pracy ludzkiej. Z uwagi na wspólne dobro wymaga ono powszechnego poszanowania przeznaczenia dóbr i prawa do własności prywatnej.
Życie chrześcijańskie stara się dobra tego świata ukierunkować na Boga i miłość braterską.
KKK 2402 Na początku Bóg powierzył ziemię i jej bogactwa wspólnemu zarządzaniu ludzkości, by miała o nią staranie, panowała nad nią przez swoją pracę i korzystała z jej owoców. Dobra stworzone są przeznaczone dla całego rodzaju ludzkiego.
Ziemia jednak jest rozdzielona między ludzi, by zapewnić bezpieczeństwo ich życiu, narażonemu na niedostatek i zagrożonemu przez przemoc.
Posiadanie dóbr jest uprawnione, by zagwarantować wolność i godność osób oraz pomóc każdemu w zaspokojeniu jego podstawowych potrzeb, a także potrzeb tych, za których ponosi on odpowiedzialność. Powinno ono pozwolić na urzeczywistnienie naturalnej solidarności między ludźmi.
KKK 2403 Prawo do własności prywatnej nabytej lub otrzymanej w sposób sprawiedliwy, nie podważa pierwotnego przekazania ziemi całej ludzkości.
Powszechne przeznaczenie dóbr pozostaje pierwszoplanowe, nawet jeśli popieranie dobra wspólnego wymaga poszanowania własności prywatnej, prawa do niej i korzystania z niej.
KKK 2404 „Człowiek, używając tych dóbr, powinien uważać rzeczy zewnętrzne, które posiada, nie tylko za własne, ale za wspólne w tym znaczeniu, by nie tylko jemu, ale i innym przynosiły pożytek”. Posiadanie jakiegoś dobra czyni jego posiadacza zarządcą Opatrzności; powinien pomnażać i rozdzielać jego owoce innym, a przede wszystkim swoim bliskim.
KKK 2405 Dobra produkcyjne – materialne lub niematerialne – jak ziemie czy fabryki wiedza czy zdolności wymagają troski ze strony ich posiadaczy, by przynosiły pożytek jak największej liczbie ludzi. Posiadacze dóbr użytkowych i konsumpcyjnych powinni ich używać z umiarkowaniem, zachowując najlepszą cząstkę dla gościa, chorego, ubogiego.
KKK 2406 Władza polityczna ma prawo i obowiązek – ze względu na dobro wspólne – regulować słuszne korzystanie z prawa własności.
2. Mieć dużo – czy to źle?
WSTĘP
Ktoś zapytał w przygotowaniu do naszych zajęć: „gdzie są granice chęci zniewolenia, a chęci życia w komforcie i bogactwie, lubię „posiadać”, ale nie kradnę, czy to dobrze, czy źle? Jak połączyć chęć posiadania z ubóstwem?”
AKTYWIZACJA
Praca w rodzinach. Formularz – marzenia nabierają kształtów.[2] Naszym zadaniem jest odpowiedź na pytanie: „Jak połączyć chęć posiadania z ubóstwem?” Prezentacja na forum.
PUENTA
Wartości materialne są nie tylko cenne, ale też w pewnej mierze po prostu niezbędne. „Zło w dążeniu do nich oraz w ich używaniu zaczyna się dopiero wówczas, kiedy stają się one dla nas celem samym w sobie.[3] Ich sensem jest bowiem umożliwiać nam i ułatwiać realizację naszego „być”. Jeśli zaś szukamy ich, posiadamy je i używamy ich dla nich samych, staja się one potężnym zagrożeniem zarówno dla mojej osobowej tożsamości i wolności, jak dla naszej wzajemnej solidarności.
Usłyszymy w tym przykazaniu najpierw wezwanie: Nie kradnij Panu Bogu! Dobra materialne są przecież darem Bożym, i własne dlatego Bóg je uczynił tak dotkliwie przemijającymi, żebyśmy nie próbowali zagarnąć ich dla siebie jako własność ostateczną. One się do tego zupełnie nie nadają!”
3. Praca nad pracą
WSTĘP
Jak pracować nad swoją pracą? Jak sprawiać, aby była coraz lepsza… a co to właściwie znaczy – lepsza?
AKTYWIZACJA
Praca w rodzinach. Formularz – rozmowa.[4] Zadaniem jest odpowiedź na pytanie: co sprawia, że praca jest dobra? Że praca jest właśnie taka, jaka powinna być. Prezentacja na forum.
PUENTA
„Przypatrzmy się innemu złodziejstwu, za które rzadko tylko ściga sąd ludzki. Jest to brak troski o to, ażeby z mojego życia i z mojej pracy ludzie mieli pożytek. Nie da się nawet ogarnąć, jak wiele i na każdym kroku korzystamy z owoców cudzej pracy, wypada więc, abyśmy z kolei swoją pracą starali przyczyniać się do dobra dla innych…[5] Jestem złodziejem i pasożytem, jeśli w ogóle nie zainteresuje mnie pytanie, co z mojej pracy będą mieli inni…
Słynna anegdota żydowska opowiada o gromadzie, która postanowiła ofiarować powszechnie znanemu nauczycielowi beczkę wina. Każdy miał przynieść butelkę napoju i wlać i wystawionej w tym celu beczki. Otóż ktoś sobie pomyślał: „Jeśli ja przyniosę butelkę wody, zyskam całą butelkę wina, zaś nauczyciel nic nie straci, bo nawet tego nikt nie zauważy”. Rezultat był taki, że gromada ofiarowała nauczycielowi beczkę wody. Okazało się bowiem, że tak w tajemnicy przed innymi pomyśleli sobie wszyscy.
Postawmy sobie proste pytanie: gdyby czyn tego kogoś pozostał nie zauważony … czy jego niemoralność byłaby przez to mniejsza?
Współczesna złożoność życia społecznego i gospodarczego wymaga od nas większej dojrzałości moralnej. Przede wszystkim, to mnie samemu powinno zależeć na tym, żeby moja praca przyniosła rzetelne dobro swojemu adresatowi, również jeśli jest to człowiek anonimowy.
4. Wymówki złodzieja
WSTĘP
Zdarza się, że złodzieje bywają bardzo dobrymi ludźmi…
AKTYWIZACJA
Praca w rodzinach. Formularz – złodziej i disco polo. Prezentacja na forum.
PUENTA
KKK 2407 W dziedzinie gospodarczej poszanowanie godności ludzkiej domaga się praktykowania cnoty umiarkowania, by panować nad przywiązaniem do dóbr tego świata, cnoty sprawiedliwości, by zabezpieczyć prawa bliźniego i dać mu to, co mu się należy, oraz solidarności, według „złotej zasady” i szczodrości Pana, który „będąc bogaty, dla nas stał się ubogim, aby nas ubóstwem swoim ubogacić” (2 Kor 8, 9).
Poszanowanie dóbr drugiego człowieka
KKK 2408 Siódme przykazanie zabrania kradzieży, która polega na przywłaszczeniu dobra drugiego człowieka wbrew racjonalnej woli właściciela. Nie mamy do czynienia z kradzieżą, jeśli przyzwolenie może być domniemane lub jeśli jego odmowa byłaby sprzeczna z rozumem i z powszechnym przeznaczeniem dóbr. Ma to miejsce w przypadku nagłej i oczywistej konieczności, gdy jedynym środkiem zapobiegającym pilnym i podstawowym potrzebom (pożywienie, mieszkanie, odzież…) jest przejęcie dóbr drugiego człowieka i skorzystanie z nich.
KKK 2409 Wszelkiego rodzaju przywłaszczanie i zatrzymywanie niesłusznie dobra drugiego człowieka, nawet jeśli nie sprzeciwia się przepisom prawa cywilnego, sprzeciwia się siódmemu przykazaniu. Dotyczy to: umyślnego zatrzymywania rzeczy pożyczonych lub przedmiotów znalezionych, oszustwa w handlu, wypłacania niesprawiedliwych wynagrodzeń, podwyższania cen wykorzystującego niewiedzę lub potrzebę drugiego człowieka.
Są moralnie niegodziwe: spekulacja, która polega na sztucznym podwyższaniu ceny towarów w celu osiągnięcia korzyści ze szkodą dla drugiego człowieka; korupcja, przez którą wpływa się na zmianę postępowania tych, którzy powinni podejmować decyzje zgodnie z prawem; przywłaszczanie i korzystanie w celach prywatnych z własności przedsiębiorstwa; źle wykonane prace, przestępstwa podatkowe, fałszowanie czeków i rachunków, nadmierne wydatki, marnotrawstwo. Świadome wyrządzanie szkody własności prywatnej lub publicznej jest sprzeczne z prawem moralnym i domaga się odszkodowania.
KKK 2410 Obietnice powinny być dotrzymywane i umowy ściśle przestrzegane, o ile zaciągnięte zobowiązanie jest moralnie słuszne. Znaczna część życia gospodarczego i społecznego zależy od wartości umów zawieranych między osobami fizycznymi lub prawnymi, w tym umów handlowych o kupnie lub sprzedaży, umowy o wynajmie lub o pracę. Każda umowa powinna być zawarta i wypełniona w dobrej wierze.
KKK 2411 Umowy podlegają sprawiedliwości wymiennej, która reguluje wymianę między osobami i między instytucjami z uwzględnieniem poszanowania ich praw. Sprawiedliwość wymienna obowiązuje w sposób ścisły; domaga się ochrony praw własności, spłaty długów i dobrowolnego wypełnienia zaciągniętych zobowiązań. Bez sprawiedliwości wymiennej nie jest możliwa żadna inna forma sprawiedliwości.
Odróżnia się sprawiedliwość wymienną od sprawiedliwości legalnej, która dotyczy tego, co obywatel słusznie winien jest wspólnocie, i od sprawiedliwości rozdzielczej, która reguluje to, co wspólnota winna jest obywatelom proporcjonalnie do ich składu i ich potrzeb.
KKK 2412 Na mocy sprawiedliwości wymiennej naprawienie popełnionej niesprawiedliwości wymaga zwrotu skradzionego dobra jego właścicielowi.
Jezus pochwala Zacheusza za jego postanowienie: „Jeśli kogo w czym skrzywdziłem, zwracam poczwórnie” (Łk 19, 8). Ci, którzy w sposób bezpośredni lub pośredni zawładnęli rzeczą drugiego człowieka, są zobowiązani do jej zwrotu lub, jeśli ta rzecz zaginęła, oddania równowartości w naturze bądź w gotówce, a także owoców i korzyści, które mógłby z niej uzyskać w sposób uprawniony jej właściciel. Do zwrotu są również zobowiązani, odpowiednio do odpowiedzialności i zysku, wszyscy ci, którzy w jakikolwiek sposób uczestniczyli w kradzieży bądź z niej korzystali, wiedząc o niej, na przykład ci, którzy ją nakazali, w niej pomagali lub ją ukrywali.
KKK 2413 Gry hazardowe (karty itd.) bądź zakłady nie są same w sobie sprzeczne ze sprawiedliwością. Stają się moralnie nie do przyjęcia, gdy pozbawiają osobę tego, czego jej koniecznie trzeba dla zaspokojenia swoich potrzeb i potrzeb innych osób. Namiętność do gry może stać się poważnym zniewoleniem. Nieuczciwe zakłady bądź oszukiwanie w grach stanowi materię poważną, chyba że wyrządzana szkoda jest tak mała, że ten, kto ją ponosi, nie mógłby w sposób uzasadniony uznać jej za znaczącą.
KKK 2414 Siódme przykazanie zakazuje czynów lub przedsięwzięć, które dla jakiejkolwiek przyczyny – egoistycznej czy ideologicznej, handlowej czy totalitarnej – prowadzą do zniewolenia ludzi, do poniżania ich godności osobistej, do kupowania ich, sprzedawania oraz wymiany, jakby byli towarem.
Grzechem przeciwko godności osób i ich podstawowym prawom jest sprowadzanie ich przemocą do wartości użytkowej lub do źródła zysku. Św. Paweł nakazywał chrześcijańskiemu panu traktować swego chrześcijańskiego niewolnika „nie jako niewolnika, lecz… jako brata umiłowanego… w Panu” (Flm 16).
5. Konkretna pomoc
WSTĘP
Wśród pytań znalazło się i takie, które dotyczyło nędzy na świecie: co możemy zrobić, by ją zmniejszyć?
Dzieci
Jedną z form pomocy naszej parafii, bo parafia to bardziej ludzie niż budynki, jest „adopcja na odległość”.[6]
Sytuacja finansowa wielu rodzin nie pozwala na zapewnienie edukacji wszystkim dzieciom w rodzinie, a wiele z nich często jest nawet półsierotami albo sierotami. Nie tyle że ojciec czy matka nie żyją, ale po prostu pojechali sobie gdzieś w świat zostawiając całą rodzinę na łasce losu. Ot tak po prostu „małżeństwo” się skończyło. W sumie w całej parafii liczącej 5675 wiernych, jest tylko około dwudziestu kilku małżeństw z prawdziwego zdarzenia, z błogosławieństwem sakramentalnym. Reszta żyje sobie „po staremu” bez żadnego ślubu, nawet często tradycyjnego. Na porządku dziennym jest poligamia (wielożeństwo). Wiadomo, że ojciec nigdy nie zarobi na chleb i na szkołę dla swoich 54 dzieci.
Sytuacja więc dzieci w takim społeczeństwie jest często tragiczna.
Tylko w Bertoua setki, a chyba raczej tysiące dzieci, nie chodzi wcale do szkoły, bo nie ma na to pieniędzy. Większość chce się uczyć, ale za co? Dziewczynki już od 14 roku życia „dorabiają sobie” często na jedzenie i na szkołę prostytucją, a chłopcy szukają „petit job”, albo kradną. Mamy w parafii „rodziny” gdzie matka sama „wychowuje” (w cudzysłowie, bo jak ma niby sama to robić) 11-12 dzieci, często po 3 lub 4 ojcach. Tych ostatnich wychowywanie dzieci oczywiście nie interesuje, ograniczają się tylko do poczynania.
Szkoły w Kamerunie funkcjonują w systemie francuskim tzn. Po kolei:
| Zerówka Kurs przygotowawczy Kurs podstawowy 1 Kurs podstawowy 2 Kurs średni 1 Kurs średni 2 |
– nasza 1 klasa – nasza 2 klasa – nasza 3 klasa – nasza 4 klasa – nasza 5 klasa |
| Po zdanym egzaminie, który się nazywa CEPE, dziecko może kontynuować naukę w College: | |
| Klasa 6 Klasa 5 Klasa 4 |
– nasza 6 klasa – nasza 7 klasa – nasza 8 klasa |
| Po kolejnym zdanym egzaminie, który się nazywa BEPC, dziecko może kontynuować naukę w liceum: | |
| Klasa 3 Klasa 2 Klasa 1 Klasa Końcowa |
– nasza 1 klasa liceum – nasza 2 klasa liceum – nasza 3 klasa liceum – nasza 4 klasa liceum, która kończy się maturą: Baccalaureat |
Są tez oczywiście szkoły zawodowe rożnego typu, które tez mogą przygotowywać, nawet do matury. Po maturze Uniwersytet w Yaounde, Buea, albo w Ngaoundere; czyli najbliższy 340 km od Bertoua.
W 1997 roku, będąc na urlopie w Polsce wpadłem na pomysł „adopcji na odległość”. Jeździłem po parafiach i prosiłem ludzi o zaopiekowanie się choćby jednym dzieckiem. Zaangażowało się w te formę pomocy mnóstwo osób z Poznania, Krakowa, Chodzieży, Jarosławia i wielu wielu innych.
Na czym taka pomoc polega ?
Szkoła podstawowa w Kamerunie, kosztuje średnio ok. 60 zł, College 150 zł, liceum ok. 230 zł. Do tego dochodzą obowiązkowe mundurki, podręczniki, zeszyty itp… Jeśli tylko odłożymy z naszych skromnych zarobków 10 zł na miesiąc, możemy opłacić kameruńskiemu dziecku cały rok szkoły.
Jak przekazywać pieniądze ?
Wpłacając pieniądze na poczcie, lub zlecając swojemu bankowi regularne przelewy wystarczy na odwrocie blankietu PKO, lub na druku bankowym podać imię i nazwisko dziecka któremu chcemy pomagać. Jeśli mamy dostęp do internetu, możemy pocztą elektroniczna poinformować o podjęciu się takowego dzieła. By nie obciążały nas zbytnio, przy comiesięcznym wpłacaniu, operacyjne opłaty bankowe, lepiej jest wpłacać większą sumę co kilka miesięcy, np. 60 zł co pół roku, czy 120 zł od razu na cały rok.
I później już tylko czekać na List Misyjny ze zdjęciem dziecka i na własnoręcznie przez nie napisane podziękowanie. Z góry dziękuje w imieniu wszystkich tych dzieci za pomoc !
6. Miłość do zwierząt
WSTĘP
Miłość do zwierząt – pasja… namiętność… opieka… jest pięknym gestem odpowiedzialności za żywe stworzenie. Ale może być również przesadą.
AKTYWIZACJA
Praca w rodzinach. Formularz – dziewczynka z kotem.[7] Zadanie jest następujące: poszukujemy odpowiedzi na pytanie: na czym polega zdrowa i chora miłość do zwierząt? Prezentacja na forum.
PUENTA
KKK 2415 Siódme przykazanie domaga się poszanowania integralności stworzenia. Zwierzęta, jak również rośliny i byty nieożywione, są z natury przeznaczone dla dobra wspólnego ludzkości w przeszłości, obecnie i w przyszłości. Korzystanie z bogactw naturalnych, roślinnych i zwierzęcych świata nie może być oderwane od poszanowania wymagań moralnych. Panowanie nad bytami nieożywionymi i istotami żywymi, jakiego Bóg udzielił człowiekowi, nie jest absolutne; określa je troska o jakość życia bliźniego, także przyszłych pokoleń; domaga się ono religijnego szacunku dla integralności stworzenia.
KKK 2416 Zwierzęta są stworzeniami Bożymi. Bóg otacza je swoją opatrznościową troską. Przez samo swoje istnienie błogosławią Go i oddają Mu chwałę. Także ludzie są zobowiązani do życzliwości wobec nich. Warto przypomnieć, z jaką delikatnością traktowali zwierzęta tacy święci, jak św. Franciszek z Asyżu czy św. Filip Nereusz.
KKK 2417 Bóg powierzył zwierzęta panowaniu człowieka, którego stworzył na swój obraz150. Jest więc uprawnione wykorzystywanie zwierząt jako pokarmu i do wytwarzania odzieży. Można je oswajać, by towarzyszyły człowiekowi w jego pracach i rozrywkach. Doświadczenia medyczne i naukowe na zwierzętach są praktykami moralnie dopuszczalnymi, byle tylko mieściły się w rozsądnych granicach i przyczyniały się do leczenia i ratowania życia ludzkiego.
KKK 2418 Sprzeczne z godnością ludzką jest niepotrzebne zadawanie cierpień zwierzętom lub ich zabijanie. Równie niegodziwe jest wydawanie na nie pieniędzy, które mogłyby w pierwszej kolejności ulżyć ludzkiej biedzie. Można kochać zwierzęta; nie powinny one jednak być przedmiotem uczuć należnych jedynie osobom.
[1] Wykorzystałem tu zdjęcie zamieszczone w katalogu KOMFORT na podłodze i ścianie 2002, s.17.
[2] Wykorzystałem tu reklamę Polskiego Towarzystwa Finansowego, źródło: Gazeta Wyborcza, 3 czerwca 2002, s.27.
[3] Puenta opracowana na podstawie: Jacek Salij OP, Dekalog, księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1988, s.92nn.
[4] Wykorzystałem tu zdjęcie z materiałów reklamowych firmy UMBRO. Sprzęt i odzież 2002.
[5] J.w.
[6] Źródło: http://www.misja-kamerun.pl/p-dzieci-pl.html
[7] Wykorzystałem tu zdjęcie zamieszczone w katalogu KOMFORT na podłodze i ścianie 2002, s.31.