Skąd wiemy, że Bóg istnieje?

1. Drogi do nie poznania Boga

WSTĘP

Można powiedzieć, że są takie sytuacje, w których możemy doświadczyć Bożej obecności? Jakie to będą sytuacje? [chwila na rozmowę]. Podobnie możemy również wskazać takie sprawy, dzięki którym nigdy nie dojdziemy do poznania Boga lub w ogóle się tym nie zainteresujemy.

AKTYWIZACJA

Praca w grupach, kartki z bloczku. Zadanie jest następujące: poszukujemy odpowiedzi na pytania: Jakie to będą sytuacje? Kiedy będziemy odwracali się od poznania i uznania Boga?

PUENTA

Czy możemy te sytuacje jakoś pogrupować? Czy wyłaniają nam się z tego jakieś szersze zagadnienia? Motywem, dzięki któremu nie poznamy Boga lub się Nim nie zainteresujemy może być np.: doznane nieszczęście, zły przykład drugiego człowieka. Może też być taka sytuacja, że rozumem uznaje, że Bóg istnieje, ale moje serce jest niewierzące, jestem wewnętrznie z daleka od Niego…

2. Drogi św. Tomasza

Dowód jest uzasadnieniem pewnej tezy na podstawie innych tez, wcześniej przyjętych.[1] Znamy dowody w fizyce i matematyce (te pojawiły się najwcześniej, bo już w IV wieku przed Chrystusem).

Istnienie Boga jednak jest tezą zupełnie różną od tez występujących w matematyce i fizyce. Czy można je uzasadnić?

Twierdzenie o istnieniu Boga (Istoty Najwyższej, Absolutu) można uzasadnić na podstawie rozumowych argumentów. W historii tego zagadnienia podawano wiele sposobów argumentacji za istnieniem Boga, zarówno wśród myślicieli przedchrześ-cijańskich, np. w Starożytnej Grecji, jak i wśród chrześcijan. Myślicielem, który w poruszanym zagadnieniu odegrał szczególną rolę, jest święty Tomasz z Akwinu (XIII w.). W rozprawach filozoficznych podał on pięć dróg prowadzących do poznania Boga (poza drogą przez Objawienie). W czasach nam współczesnych podaje się nowsze wersje dowodów na istnienie Boga, odwołując się przy tym do odkryć nauk przyrodniczych.

OBSERWACJA ŚWIATA

Jeden z najstarszych argumentów przemawiających za istnieniem Boga wychodzi od obserwacji świata. Obserwator postrzega ciągłe zmiany zachodzące we Wszechświecie, zaczyna analizować poszczególne zmiany, a z czasem samo zjawisko zmienności. Analiza ta prowadzi do pytania o źródło, bądź zasadę zachodzącej zmiany. Jest nią z reguły inna rzecz, która sama także się zmienia. Zakładając, że nic nie dzieje się bez przyczyny, poszukuje się przyczyn wszelkich zmian. Tak sięgamy coraz dalej, mnożąc łańcuch przyczyn, a jednocześnie poszukując czegoś, co powoduje zmiany, a samo się nie zmienia. Poszukiwania te mają na celu odnalezienie początku wszelkiej zmienności. W ten sposób dochodzimy wreszcie do istnienia Tego, który zmianom daje początek, a sam im nie podlega. Jest to Bóg – Stwórca, a więc Ten, który powołuje do istnienia „coś z niczego”.

 ISTNIENIE RZECZY LEPSZYCH I GORSZYCH

Innym dowodem jest ten, który wskazuje na istnienie w świecie rzeczy lepszych i gorszych. Wszystko to, co istnieje można określić jako dobre, ale w różnym stopniu (zło traktujemy jako brak dobra). Odkrywając wartość, jaką niosą w sobie wszystkie rzeczy, możemy je uporządkować w zależności od tego, jaką „porcję” dobra w sobie zawierają. Tworzy się w ten sposób hierarchia wszystkich rzeczy. Na jej szczycie należałoby ustawić to, co jest najlepsze, a więc zawiera w sobie wszelkie dobro. Najlepszym w każdym względzie, a więc zawierającym w sobie wszelkie dobro, to znaczy najdoskonalszym jest sam Bóg. Skoro tak, to otrzymujemy kolejny dowód na Jego istnienie.

ISTNIENIE ROZUMNEGO I WOLNEGO STWORZENIA

Istnienie Boga dowodzi także istnienie rozumnego i obdarzonego wolnością stworzenia, jakim jest człowiek. Życie duchowe jakie prowadzą wszyscy ludzie, niezależnie od czasu w jakim żyją, warunków i stopnia rozwoju społeczeństwa, świadczy o istnieniu Istoty Duchowej, od której to życie wzięło początek. Nie jest bowiem możliwe, aby materialne ciało ludzkie samo z siebie prowadziło życie na poziomie ducha. Wspólne całej ludzkości jest też pewne poczucie tego, co dobre, a co złe. Wyraża się ono choćby w podstawowej zasadzie: czyń dobro a unikaj zła! To także przemawia za istnieniem Boga, źródła wszelkiego dobra.

MÓWI O TYM BIBLIA

O możliwości poznania istnienia Boga, bez odwołania się do religijnego Objawienia przekazanego w Piśmie Świętym, mówi też sama Biblia. Tekst Księgi Mądrości nazywa głupimi z natury tych ludzi, którzy nie poznali Boga: z dóbr widzialnych nie zdołali poznać Tego, który jest, patrząc na dzieła nie poznali Twórcy. (…) Bo z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich Stwórcę (Mdr 13,1.5). Do omawianego tematu odnosi się także święty Paweł (por. Rz 1,19-20). W ten sposób prawda o danej wszystkim ludziom możliwości poznania istnienia Boga poprzez obserwację i analizę świata, nabiera powagi prawdy objawionej.

Człowiek może i powinien poznać Boga – Stwórcę, poprzez dostrzeżenie i rozważenie dobra i piękna przejawiającego się w świecie stworzonym. Dowody na istnienie Boga są próbą rozumowego uzasadnienia wiary Boga, którą wyznajemy. Mogą one pomóc w poznaniu istnienia Boga.

Nie zastąpią jednak osobistego aktu wiary i pokochania Tego, który jest, który był i który przychodzi.

[1] Katecheta nr 1/1999, artykuł ks. Krzysztofa Różańskiego „Czy istnieją dowody na istnienie Boga?”