Świeccy i tajemnica Chrystusa

1. Łaska

WSTĘP

Powołanie świeckich pociąga za sobą ich uczestnictwo w życiu Kościoła i w konsekwencji ścisłą więź z życiem Chrystusa. Jest to Boży dar, z którym jednocześnie wiąże się określone zadanie. Czyż Jezus nie prosił idących za Nim uczniów, by stale byli zjednoczeni z Nim i w Nim oraz by pozwolili Jego mocy przeniknąć ich umysły i serca?

„Wytrwajcie we Mnie, a Ja [będę trwał] w was. […] beze Mnie nic nie możecie uczynić” (J 15,4-5). Podobnie jak w przypadku kapłanów, prawdziwa owocność posługi świeckich zależy od zjednoczenia z Chrystusem.

Prawdą jest, że słowa: „beze Mnie nic nie możecie uczynić” nie oznaczają, że bez Chrystusa nie mogą oni wykorzystywać swoich talentów i zalet w dziedzinie działalności doczesnej. Jednak te słowa Jezusa przekazane w Ewangelii Janowej przypominają nam wszystkim, duchownym i świeckim, że bez Chrystusa nie możemy przynosić owoców bardziej specyficznych dla naszej chrześcijańskiej egzystencji.

W przypadku świeckich takim owocem jest udział w przemienianiu świata przez łaskę i budowanie lepszego społeczeństwa. Jedynie poprzez wierność łasce można otwierać w świecie drogi łaski: zarówno przez spełnianie zadań rodzinnych, zwłaszcza na polu wychowania dzieci, jak i poprzez własną pracę czy też służbę społeczeństwu na wszystkich poziomach i w każdej formie zaangażowania na rzecz sprawiedliwości, miłości i pokoju.

AKTYWIZACJA

Praca indywidualna. Metoda – „wiedzące miejsce” (na podstawie pomysłu z książki Denise Chapman Weston i Marka S. Westona „Co dzień mądrzejsze”, Prószyński i Spółka, Warszawa 1998, s. 40). Zadanie jest następujące: poszukujemy odpowiedzi na pytanie: co to jest łaska? Odpowiedź wpisujemy na formularzu „Ona jest bez zarzutu”. Po zakończeniu oznaczamy jedno miejsce w sali wyraźnym napisem WIEDZĄCE MIEJSCE. Każdy z uczestników udziela odpowiedzi siadając właśnie na tym WIEDZĄCYM MIEJSCU.

PYTANIA DO DYSKUSJI

1. Czy trudno było znaleźć odpowiedź na to pytanie?
2. Na czym polega trudność w udzieleniu precyzyjnej odpowiedzi na to pytanie? Czy może – na czym polega jej łatwość?
3. Czy pojęcie „stanu łaski uświęcającej” było tutaj pomocne?
4. Co mamy dzięki Bożej łasce?
5. W jaki sposób łaska pomaga nam przemieniać ten świat i budować lepsze społeczeństwo?

PUENTA

KKK 1996 Nasze usprawiedliwienie pochodzi z łaski Bożej. Łaska jest przychylnością, darmową pomocą Boga, byśmy odpowiedzieli na Jego wezwanie: stali się dziećmi Bożymi, przybranymi synami, uczestnikami natury Bożej i życia wiecznego.

KKK 1997 Łaska jest uczestniczeniem w życiu Boga; wprowadza nas w wewnętrzne życie Trójcy Świętej. Przez chrzest chrześcijanin uczestniczy w łasce Chrystusa, Głowy swego Ciała. Jako „przybrany syn” chrześcijanin może odtąd nazywać Boga „Ojcem”, w zjednoczeniu z Jedynym Synem. Otrzymuje on życie Ducha który tchnie w niego miłość i buduje Kościół.

KKK 1998 Powołanie do życia wiecznego ma charakter nadprzyrodzony. Zależy ono całkowicie od darmowej inicjatywy Boga, gdyż tylko On sam może się objawić i udzielić siebie. Przerasta ono zdolności rozumu i siły ludzkiej woli oraz każdego stworzenia.

KKK 1999 Łaska Chrystusa jest darem darmo danym, przez który Bóg obdarza nas swoim życiem wlanym przez Ducha Świętego do naszej duszy, by ją uleczyć z grzechu i uświęcić. Jest to łaska uświęcająca lub przebóstwiająca, otrzymana na chrzcie. Jest ona w nas źródłem dzieła uświęcenia:

Jeżeli więc ktoś pozostaje w Chrystusie, jest nowym stworzeniem. To, co dawne, minęło, a oto wszystko stało się nowe. Wszystko zaś to pochodzi od Boga, który pojednał nas z sobą przez Chrystusa (2 Kor 5, 17-18).

KKK 2000 Łaska uświęcająca jest darem habitualnym, stałą i nadprzyrodzoną dyspozycją udoskonalającą samą duszę, by uzdolnić ją do życia z Bogiem i do działania mocą Jego miłości. Rozróżnia się łaskę habitualną, czyli trwałe uzdolnienie do życia i działania zgodnego z Bożym wezwaniem, oraz łaski aktualne, które oznaczają interwencję Bożą bądź na początku nawrócenia, bądź podczas dzieła uświęcania.

KKK 2001 Już przygotowanie człowieka na przyjęcie łaski jest dziełem łaski. Jest ona konieczna, by pobudzać i podtrzymywać naszą współpracę w usprawiedliwianiu przez wiarę i w uświęcaniu przez miłość. Bóg dopełnia w nas to, co zapoczątkował, „bo zapoczątkowuje – sprawiając swoim działaniem, abyśmy chcieli, a dopełnia – współdziałając z naszą, już nawróconą, wolą”:

Z pewnością my także działamy, ale współdziałamy z Bogiem, który działa. Wyprzedziło nas bowiem Jego miłosierdzie, abyśmy zostali uzdrowieni, i wciąż podąża za nami, abyśmy raz doznawszy uzdrowienia, stale byli ożywiani; wyprzedza nas, abyśmy byli wzywani, podąża za nami, abyśmy zostali okryci chwałą; wyprzedza nas, abyśmy żyli wedle pobożności, podąża za nami, abyśmy wiecznie żyli z Bogiem, gdyż bez Niego nic nie możemy uczynić.

KKK 2002 Wolna inicjatywa Boga domaga się wolnej odpowiedzi człowieka, gdyż Bóg stworzył człowieka na swój obraz, udzielając mu wraz z wolnością zdolności poznania Go i miłowania. Dusza tylko w sposób wolny może wejść w komunię miłości. Bóg dotyka bezpośrednio serca człowieka i wprost je porusza. Złożył On w człowieku pragnienie prawdy i dobra, które jedynie On może zaspokoić. Obietnice „życia wiecznego” odpowiadają, ponad wszelką nadzieją, temu pragnieniu:

Gdy dokonałeś wszystkich dzieł i ujrzałeś, że są one bardzo dobre – siódmego dnia odpocząłeś. Odczytujemy to w Twojej Księdze jako zapowiedź, że i my po naszych dziełach, które są bardzo dobre, gdyż Ty dałeś nam łaskę do ich wypełnienia, w szabacie życia wiecznego odpoczniemy w Tobie..

KKK 2003 Łaska jest najpierw i przede wszystkim darem Ducha, który usprawiedliwia nas i uświęca. Jednak łaska obejmuje także dary, których Duch nam udziela, by włączyć nas w swoje dzieło, uzdolnić do współpracy w zbawianiu innych i we wzroście Ciała Chrystusa, czyli Kościoła. Tymi darami są łaski sakramentalne, czyli dary właściwe różnym sakramentom. Są to ponadto łaski szczególne, nazywane również charyzmatami, zgodnie z greckim pojęciem użytym przez św. Pawła, które oznacza przychylność, darmowy dar, dobrodziejstwo. Niezależnie od ich charakteru, niekiedy nadzwyczajnego jak dar czynienia cudów czy dar języków, charyzmaty są ukierunkowane na łaskę uświęcającą i mają na celu dobro wspólne Kościoła. Pozostają one w służbie miłości, która buduje Kościół.

KKK 2004 Wśród łask szczególnych należy wymienić łaski stanu, które towarzyszą wykonywaniu odpowiedzialnych zadań życia chrześcijańskiego i posług wewnątrz Kościoła:

Mamy zaś według udzielonej nam łaski różne dary: bądź dar proroctwa – [do stosowania] zgodnie z wiarą; bądź to urząd diakona – dla wykonywania czynności diakońskich; bądź urząd nauczyciela – dla wypełniania czynności nauczycielskich; bądź dar upominania – dla karcenia. Kto zajmuje się rozdawaniem, [niech to czyni] ze szczodrobliwością; kto jest przełożonym, [niech działa] z gorliwością; kto pełni uczynki miłosierdzia, [niech to czyni] ochoczo (Rz 12, 6-8).

KKK 2005 Łaska, należąc do porządku nadprzyrodzonego, wymyka się naszemu doświadczeniu i może być poznana jedynie przez wiarę. Tak więc nie możemy opierać się na naszych odczuciach czy naszych uczynkach, by na ich podstawie wnioskować, że jesteśmy usprawiedliwieni i zbawieni. Jednak, zgodnie ze słowami Chrystusa: „Poznacie ich po ich owocach” (Mt 7, 20), rozważanie dobrodziejstw Boga w naszym życiu i w życiu świętych daje nam pewność, że łaska działa w nas i pobudza nas do coraz większej wiary oraz do postawy ufnego ubóstwa.

Jeden z najpiękniejszych przykładów tej postawy znajdujemy w odpowiedzi, jakiej udzieliła św. Joanna d’Arc na podchwytliwe pytanie sędziów kościelnych: „Zapytana, czy sądzi, że jest w stanie łaski Bożej, odpowiada: <<Jeśli nie jestem, oby Bóg zechciał mnie do niego wprowadzić; jeśli jestem, oby Bóg zechciał mnie w nim zachować>>”.

2. Działanie łaski

WSTĘP

Zgodnie z tą nauką ewangeliczną, powtórzoną przez św. Pawła (por. Rz 9,16) i podkreśloną przez św. Augustyna, Sobór Trydencki nauczał, że chociaż można spełniać dobre uczynki również nie będąc w stanie łaski, jedynie łaska nadaje zbawczą wartość uczynkom.

Ze swej strony papież św. Pius V, chociaż potępił opinię, że „wszystkie czyny niewiernych są grzechami, a cnoty filozofów [pogańskich] są wadami”, równocześnie odrzucał wszelki naturalizm i legalizm i stwierdzał, że dobro zasługujące i zbawcze pochodzi od Ducha Świętego, który napełnia łaską serca przybranych dzieci Bożych.

AKTYWIZACJA

Praca indywidualna. Metoda – plastyka. Zadanie jest następujące: pod postacią ilustracji wykonanej dowolną techniką ukazujemy, w jaki sposób łaska nadaje uczynkom zbawczą wartość. Czas na wykonanie zadania. Prezentacja na forum. Czas na dyskusję.

PYTANIA DO DYSKUSJI

1. Czy nie wystarczy być tylko zwyczajnie dobrym człowiekiem i w ten sposób zasłużyć na zbawienie?
2. Czy wyjątkowe działanie łaski nie poniża w jakimś sensie zwykłej i naturalnej dobroci? Jaka jest relacja między nimi?
3. Skoro łaska jest nam darmo dana przez Boga, to czy naprawdę ją szanujemy i doceniamy?

PUENTA

Jest to stanowisko wyważone, które przyjął również św. Tomasz z Akwinu. Na pytanie: „czy człowiek może chcieć i czynić dobro bez łaski”, odpowiedział on: „Ponieważ natura ludzka nie jest całkowicie skażona grzechem do tego stopnia, by była pozbawiona wszelkiego naturalnego dobra, człowiek dzięki swej naturze może spełniać pewne dobro partykularne, jak budować domy, zakładać winnice i tym podobne rzeczy [dziedzina wartości i działalności związanej z pracą, techniką, gospodarką, itd.], nie może jednak dokonać całego dobra wiążącego się z jego naturą […], podobnie jak chory nie może sam z siebie wykonać dobrze wszystkich ruchów człowieka zdrowego, jeśli nie zostanie uzdrowiony z pomocą medycyny”.

W jeszcze mniejszym stopniu może czynić dobro wyższe i nadprzyrodzone (bonum superexcedens, supernaturale), będące dziełem cnót wlanych, a zwłaszcza miłości płynącej z łaski. Jak z tego wynika, również z tą kwestią, dotyczącą świętości ludzi świeckich, związana jest jedna z podstawowych tez teologii łaski i zbawienia!

3. Inspiracja – natchnienie

WSTĘP

Świeccy mogą kształtować swoje życie w świetle tajemnicy Wcielenia właśnie dzięki świeckiemu charakterowi swego stanu. Wiemy bowiem, że Syn Boży zechciał podzielić nasz ludzki los, stając się podobnym do nas we wszystkim oprócz grzechu (por. Hbr 2,17; 4,15). Jezus określił samego siebie jako Tego, „którego Ojciec poświęcił i posłał na świat” (J 10,36).

Ewangelia zaświadcza, że odwieczny Syn całkowicie podzielił nasz los przeżywając na świecie swoje oddanie. W pełni ludzkie życie Jezusa w świecie jest wzorem, który oświeca i inspiruje życie wszystkich ochrzczonych: sama Ewangelia zachęca, by w życiu Chrystusa odkryć doskonały obraz tego, czym może i powinno być życie idących za Nim — Jego uczniów i uczestników misji i łaski apostolstwa.

AKTYWIZACJA

Praca indywidualna. Metoda – dłoń i palce. Zadanie jest następujące: poszukujemy odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób życie Jezusa jest inspiracją dla zwykłego, szarego studenta? Odpowiedź na to pytanie ukazujemy pod postacią… gestu dłoni i własnych palców! Prezentacja na forum. Czas na dyskusję.

PYTANIA DO DYSKUSJI

1. Co było trudniejsze – posługiwanie się palcami, czy znalezienie odpowiedzi na pytanie?
2. W jaki sposób Jezus dzisiaj może inspirować studentów?
3. Czy mogą wystąpić jakieś „zakłócenia” w tych inspiracjach i oświeceniach?
4. Co jest szczególnie przyciągające w Jezusie?

PUENTA

W szczególności możemy zauważyć, że wybierając zwykłe ludzkie życie, Syn Boży nadał temu życiu nową wartość, podnosząc je na wyżyny życia Boskiego. Będąc Bogiem sprawił On, że nawet najprostsze gesty ludzkiej egzystencji stały się udziałem w życiu Bożym.

Możemy i powinniśmy w Nim uznać i czcić Boga, który jako człowiek narodził się i żył jak my, jedząc, pijąc, pracując, spełniając wszystkie konieczne czynności, dzięki czemu w całym życiu, w całym ludzkim działaniu podniesionym na wyższy poziom dostrzec można odblask tajemnicy życia trynitarnego. Kto żyje w świetle wiary, jak świeccy chrześcijanie, wie, że tajemnica Wcielenia przenika również działalność doczesną, wnosząc w nią zaczyn łaski.

W świetle wiary świeccy żyjący zgodnie z logiką Wcielenia, które się dokonało dla naszego Odkupienia, uczestniczą również w tajemnicy zbawczego krzyża. W życiu Chrystusa Wcielenie i Odkupienie stanowią jedną tajemnicę miłości. Syn Boży wcielił się, by odkupić ludzkość przez swoją ofiarę: „Syn Człowieczy […] przyszedł, […] żeby […] dać swoje życie na okup za wielu” (Mk 10,45; por. Mt 20,28).

Kiedy List do Hebrajczyków stwierdza, że Syn stał się do nas podobny we wszystkim oprócz grzechu, mówi o podobieństwie i dzieleniu bolesnych doświadczeń doczesnego życia (por. Hbr 4,15). Również w Liście do Filipian czytamy, że Ten, który stał się podobny do ludzi, stał się posłuszny aż do śmierci krzyżowej (por. Flp 2,7-8). Podobnie jak doświadczenie codziennych trudności w życiu Chrystusa osiąga swój szczyt w krzyżu, tak w życiu ludzi świeckich codzienne doświadczenia znajdują swój punkt kulminacyjny w śmierci złączonej ze śmiercią Chrystusa, który zwyciężył śmierć. W Chrystusie i we wszystkich, którzy idą w Jego ślady, w kapłanach i świeckich, krzyż jest kluczem zbawienia.