Zdobycie Jerycha i kontekst historyczny (Joz 6,1+)

Pytania życiowe na początek:

• po czym poznać, że Bóg nas przez życie prowadzi?
• Czy powinno nam się powodzić całkiem dobrze?
• A co wtedy, gdy Bóg mnie prowadzi, a ja mam dość często niepowodzenia?
• Upadam, mylę się, błądzę, odchodzę…
• Boże prowadzenie – na czym właściwie polega???

1. Pożegnaliśmy Mojżesza, który umarł na granicy ziemi obiecanej narodowi wybranemu. Przed śmiercią przekazał dowództwo Jozuemu. Zadaniem Jozuego było wprowadzić lud do ziemi, która już była zamieszkana przez inne plemiona.
2. To jest ciekawe – ona nie leży gdzieś odłogiem, nie czeka na przyjście narodu, nie jest specjalnie przygotowana.
3. Bóg ich prowadzi do ziemi, którą mają zdobyć. I będą to robili w walce i trudzie.
4. Przeszli przez Jordan, osiedlili się na skraju ziemi i tam świętowali Paschę.
5. Słyszeli o nich wszyscy lokalni królowie i się przerazili.
6. Bóg prowadził swój naród.
7. Wielokrotnie słyszeliśmy już w dzieciństwie o słynnym i potężnym mieście nazywanym Jerycho. Na pewno przypominamy sobie jak rodzice czytali nam fragment opisujący to miasto i tryumfalne jego zdobycie. Nasuwa się jednak pytanie jak to było naprawdę… Czy Jozue naprawdę zdobył to miasto?
8. W niniejszym artykule chciałbym przedstawiæ opis biblijny i skonfrontować go z badaniami naukowymi. Myślę, że warto tu zaznaczyć, że zdanie naukowców odbiega od tego co przekazuje nam Biblia.

Zdobycie Jerycha

1. Podbój Jerycha został poprzedzony teofanią, czyli objawieniem się Boga Jozuemu. Anioł Jahwe przedstawia się jako wódz zastępów Pańskich i zostaje wysłany on po to, aby wydać wszelkie potrzebne instrukcje dotyczące walki dla Jozuego. Obecność anioła jest znakiem obecności samego Boga. Dalej w tekście opisującym to zdarzenie następuje stwierdzenie, że Jerycho było dobrze umocnione, a jego mieszkańcy mieli się na baczności.
2. To stwierdzenie podkreśla wielkość dzieła Bożego sprawionego przez Izraelitów. Potem następują instrukcje co do sposobu zdobycia tego miasta.
3. Wszyscy uzbrojeni mężowie mieli okrążać miasto jeden raz przez sześć dni. Siedmiu kapłanów miało nieść przed Arką siedem trąb z rogów baranich. Siódmego dnia wszyscy wojownicy mieli okrążyć mury siedem razy, a kapłani mają zagrać na trąbach. Gdy lud usłyszy głos trąby ma wznieść gromki okrzyk wojenny. Mury mają się wtedy rozpaść i miasto zostanie zdobyte. W dalszej części następuje opis walki.
4. Całe miasto obłożone zostaje klątwą. Spod prawa heremu zostaje wyjęta jednak nierządnica Rachab i cała jej rodzina. Całe miasto, które zostało zdobyte jest własnością Jahwe i musi być spalone jako ofiara dla Niego. Autor księgi nie podaje dokładnego opisu zajęcia miasta, oraz wykonania prawa heremu. Jerycho ma na zawsze pozostać w ruinach, a ten kto podejmie się jego odbudowy ma być przeklęty.

Zdobycie miasta a archeologia.

1. Konfrontując biblijny opis zdobycia Jerycha z badaniami archeologicznymi możemy dopatrzeć się pewnych niejasności. Pierwotne wysiłki wielu archeologów miały na celu udowodnienie prawdziwości opowiadania biblijnego. W 1867 roku Charles Warren jako pierwszy bezskutecznie poszukiwał tego Miasta.
2. W latach 1907 – 1909 następuje ekspedycja austriacko-niemiecka, której głównymi dowódcami byli E. Sellin i C. Watzinger. Odnalazła ona na Tell es–Sultan dwa pierścienie murów, ale błędnie je datowała. Według Watzingera za czasów Jozuego miasto było opuszczone.
3. W 1930 roku J. Garstang podczas nowej kampanii w Jerychu odnalazł jeszcze jeden pierscień murów. Wszystkie one broniły dostępu do miasta, datowała je następująco: mur C 2000-1800, mur B 1800-1600, mur A 1600-1400. Ostatni z tych murów A był zniszczony przez trzęsienie ziemi i ogień. Garstang wiązał to zniszczenie z Izraelitami, było to założenie błędne.
4. W latach 1952-1958 w tym samym miejscu wykopaliska przeprowadziła Kathleen Kenyon. Poprawiła ona datację Garstanga. Ustaliła ona, że około 1325 roku prz. Chr. Jerycho zostało opuszczone i brak jest znaków późniejszego osadnictwa w epoce brązu. Zostało ono ponownie zasiedlone po około czterech wiekach, za czasów Hiela, nowego założyciela miasta. Można z tego wywnioskować, że za czasów Jozuego miasto było ruiną.

Teorie na zdobycie miasta.

1. Sposób zdobycia miasta jest różnie interpretowany przez różnych archeologów. Zdaniem K. Kenyon miasto zostało zajęte poprzez serię napadów kilku odmiennych grup, które z licznych punktów atakowały Ziemię Kanaan. Zdaniem Y. Yadina Izraelici zdobyli miasto wcześniej już osłabione przez Egipcjan. Ruiny zostały rozmyte przez deszcze i nie został po nich żaden ślad.
2. Według J. Aharoniego miasto zostało opanowane drogą pokojowej infiltracji ludności Jerycha przez ludność izraelską.
3. Według G. Mendenhalla w zdobyciu miasta pomogło powstanie chłopów kananejskich, które to zostało poparte przez Izraelitów.
4. Zupełnie inną teorię na temat zdobycia miasta wysunął J. J. Bimson. Był on przekonany o zdobyciu Jerycha przez Izraelitów w 1430 roku prz. Chr. Jego zdaniem wydarzyło się to 200 lat wcześniej, niż twierdzą to archeolodzy. Wydarzenie wiąże z czasem wypędzenia Hyksosów z Egiptu. Brak śladów osadnictwa w późnym brązie nie jest dla niego wstępem do zdobycia opuszczonego miasta, ale następstwem zdobycia miasta, na które rzucono klątwę.

Podsumowanie

1. Pomijając ostatnią z wymienionych hipotez można wysnuć wniosek, że opis biblijny z Księgi Jozuego nie odpowiada uwarunkowaniom historycznym i jest tylko kultową legendą, która pragnie ukazać, iż ziemia Kanaan została dana Izraelitom za darmo przez Boga.
2. Innym wytłumaczeniem historii zawartej w Księdze Jozuego jest wyobraźnia ludowa. Wielkie ruiny były na pewno ekscytującym tematem, do tworzenia opowiadań czy legend. Obserwując ruiny nasuwało się pytanie o to, kto mógł być sprawcą tak ogromnego zniszczenia. Odpowiedź narzucała się sama, to Izraelici pod wodza Jozuego zburzyli fortecę, która strzegła drogi do Ziemi Obiecanej.
3. Ponieważ zdobycie owej ziemi było bardziej ingerencją Boga niż człowieka, zburzenie tak obwarowanego miasta było szczególną interwencją Boga. Zdobycie Jerycha było przedstawiane nie jako bitwa, ale szereg symbolicznych czynności, przez które zadziałała moc Boża.
4. Zupełnie inne stanowisko miała pani K. Kenyon. „Jest rzeczą niemożliwą łączyć zburzenie Jerycha z taką datą (wyjścia z Egiptu w XIII w.). Miasto zostało zburzone albo przez inną grupę Hebrajczyków (teoria infiltracji stopniowej), albo opowiadanie jest etiologiczną legendą starych ruin. Archeologia nie może dać na to rozstrzygającej odpowiedzi .
5. Nieco inne wnioski wysnuwa R. de Voux, dominikanin. Zauważa on na początku, że datacja jaką przeprowadziła pani Kenyon nie jest absolutna, chociażby dlatego, że pan Albright zakwestionował tę datację w kilku przypadkach. Za najważniejsze uważa on jednak warunki lokalne, tzn. silną erozję jaka zachodzi w tamtym terenie. Zaznacza tu, że erozja mogła spowodować zaniknięcie warstw końcowych późnego brązu. Brak murów z tego okresu nic nie dowodzi, gdyż mogły one zostać rozmyte przez erozje lub ludność tamtego okresu mogła wykorzystać fortyfikacje, które już istniały. Zakonnik wskazuje też na to, iż w mieście mieszkała Rachab i cała jej rodzina. Kończy swoje spostrzeżenia następująco: „Przyjąłbym więc, że opowiadanie etiologiczne (…) nie jest jakąś czystą etiologią, jest ono oparte na jakimś wspomnieniu o zdobyciu Jerycha. Była to zapewne jakaś biedna osada, słabo lub wcale nie ufortyfikowana, ale którą trzeba było opanować zanim wyruszy się na podbój krainy górzystej.
6. Analizując powyższe wypowiedzi zauważamy, że wśród naukowców zdanie na temat zdobycia ego miasta są podzielone, czasami wykluczają się wzajemnie. Przewodnią myślą wszystkich jest jednak to, iż miasto nie zostało zdobyte w sposób spektakularny, lecz przez powolne zajmowanie, wymieszanie ludności.
7. Uważam, że warto jest śledzić nowości archeologiczne jakie będą się ukazywać w przyszłości, a dotyczyć będą tego miasta, gdyż znając szerzej tło historyczne poszerzy ono naszą wiedzę, a co za tym idzie pozwoli nam lepiej i pełniej interpretować ten fragment Biblii.