Kod Biblii

Grupa docelowa: Młodzież Rodzaj nauki: Lektura Tagi: Biblia, Kod Biblii, Poprawiony

PDF Druk

Kto czyta Biblię? Czym właściwie jest Biblia?

Pismo Święte To dzieje ludu Starego Przymierza, aż do momentu, w którym pojawia się obiecany mu Mesjasz w osobie Jezusa z Nazaretu. On poszerza tę wspólnotę, otwiera ją na pogan.
W tej wspólnocie dokonuje się Boże wkraczanie w dzieje ludzi. Bóg niewidzialny staje się doświadczalny, rozpoznawalny jako Ten, który prowadzi, który zjawia się ze swoją potęgą i mądrością, poprzez wodzów czy mędrców – z oceną sytuacji ludu, przez proroków.
To objawianie się Boga zachodzi zawsze w dziejach konkretnych ludzi. To oni, doświadczając interwencji Boga, przekazują świadectwo o tym w kręgu swojej rodziny, szczepu i całego ludu. Ujmują je w formie narracyjnej lub krótkich modlitw czy wyznań wiary.
Pismo Święte to historia zbawienia, doświadczania Boga, poznawania Jego woli, mądrości i wszechmocy. To historia określonych ludzi, nigdy jednak nie rozumianych jako jednostki, ale zawsze w odniesieniu do ludu.
Początkowo jest słowem mówionym, następnie spisywanym i utrwalonym w formie ksiąg. To przejście od historii do tekstu dokonuje się za sprawą działania Ducha Bożego.
Żadna księga biblijna nie została jednak – jak to wielu sobie wyobraża – podyktowana natchnionemu autorowi na ucho.
Duch działa zarówno w tych pierwszych „autorach”, którzy są adresatami działania Boga, i w tych, którzy to doświadczenie przekazują następnym pokoleniom, jak też wtedy, gdy opowiadanie staje się tekstem pisanym.
Krótko mówiąc, Pismo święte to historia interwencji Boga w życie ludzi, która stała się tekstem.
Warto przedstawić to na przykładzie: w Eucharystii chleb i wino stają się Ciałem i Krwią Chrystusa. I to, i tamto przemienienie dokonuje się tak mocą słów ludzi, jak mocą jednego Ducha Świętego.
To porównanie, zastosowane w dyskusji na Soborze Watykańskim II nad Konstytucją o Objawieniu Bożym „Dei Verbum”, sytuuje Pismo św. na równi z Eucharystią i odsłania jego najważniejszy, chrystologiczny wymiar.

Po co po nią sięgamy w kościele, w domu, prywatnie? Czego w niej szukamy? Czy daje nam odpowiedzi, których poszukujemy?

Czy można odczytywać Pismo św. w kontekście własnego życia?
Oczywiście – wręcz trzeba. Teksty natchnione są historią interwencji Boga w życie określonych ludzi, przemienioną w tekst, po to, aby objaśniać teraźniejsze i przyszłe życie ludu Bożego i każdego człowieka. Ukazują, według jakich reguł Bóg działał i jak chce działać dzisiaj i w przyszłości ? na końcu czasów.
Ewangelie opowiadają wręcz modelowe historie spotkań różnych ludzi z Jezusem. Określonej postawie i słowom człowieka odpowiada taka, a nie inna postawa i słowa Chrystusa.
To tzw. „paradygmaty”, czyli wydarzenia i sytuacje typowe, aktualne zawsze.
Weźmy np. scenę, kiedy Chrystus jest na obiedzie u faryzeusza Szymona. Podchodzi do Niego kobieta znana publicznie z grzesznego życia. Dla ówczesnej wrażliwości było szokujące, że Jezus pozwolił jej przybliżyć się, dotknąć.
Łukasz ukazał to wydarzenie jako paradygmat określający relację: Jezus – grzesznik(-ca). Każdy czytelnik w każdym czasie znajdzie w tej scenie wzór i zachętę dla własnego wychodzenia z grzechu.
Jezus wypowiada bardzo ważne zdanie, które w języku greckim jest tak zbudowane, że wyraża dwie prawdy „odpuszczone jej są liczne grzechy dlatego, ponieważ bardzo umiłowała” oraz: „ponieważ odpuszczone jej zostały liczne grzechy, dlatego też bardzo umiłowała”. Te prawdy są ponadczasowe, ich sens nie wyczerpuje się tylko w tej jednej, pierwotnej sytuacji.
Rzecz ogromnie ważna: poprzez zmartwychwstanie Jezusa nie tylko Jego ciało, ale i życie opowiedziane w Ewangeliach doznały przemienienia i uzyskały chwalebny, czyli boski, nieprzemijający, ponadczasowy charakter. Pismo Św. to Chrystus historyczny, który dzisiaj żyje z nami i dla nas.
Zrozumienie jakiegoś tekstu zawsze oznacza jego aplikację.
Każdy czyta z własnym horyzontem hermeneutycznym, który nieustannie się poszerza i pozwala odkrywać nowe sygnały, które zawarte są nawet w dobrze już znanym tekście.
Dany fragment inaczej brzmi w dzieciństwie, inaczej w wieku dojrzałym czy na łożu śmierci. Dlaczego filmuje się albo inscenizuje wielkie dzieła literatury? Ponieważ w nowej sytuacji historycznej odkrywa się w nich nowe treści, które tłumaczą współczesną rzeczywistość.
Czytać Pismo w kontekście własnego życia trzeba też z racji ewangelizacyjnych – aby głosić Ewangelię, trzeba mieć własne doświadczenie jej działania w życiu.

Czy starożytne teksty są dla nas zrozumiałe? Czy można wierzyć Biblii? W końcu jej tekst ma kilka tysięcy lat?

Skoro przez bardzo długi czas te opowieści były tradycją ustną, czy możemy ufać, że ich treść nie zmieniała się w czasie, że dysponujemy przekazem bliskim pierwotnemu, nieskażonym dodatkami?
Dlaczego opowiadamy bliskim o pewnych doświadczeniach?
Aby w podobnych sytuacjach stały się dla nich modelem zachowania. Mówimy im prawdę poznaną we własnych dziejach, nie tworzymy mitu czy jakiejś fikcji.
Bardzo istotna jest wierność pierwotnemu doświadczeniu, ale z drugiej strony chodzi o to, żeby nowe generacje mogły przeżyć coś podobnego i do nasze-go pierwotnego przekazu dołączyć swoje pogłębiające przeżycia.
Coś jakby aktualizacja?
Np. w wielu miejscach Starego Testamentu napotykamy odwołania do Exodusu ? działania mocy Bożej w czasie wychodzenia Izraelitów z Egiptu.
Jest to bowiem doświadczenie najbardziej źródłowe, ewidentne, ale w następnych wiekach ten lud przeżywał jeszcze inne, podobne exodusy.
W Księdze Izajasza prorok, będący wraz z ludem w Babilonii, zwiastuje rychłą interwencję Boga, która zakończy okres wygnania (Iz 40-55). Posługuje się przy tym kategoriami ?nowego wyjścia? ? przejścia przez pustynię itd.
Mechanizm wygląda więc tak: źródłowe doświadczenie wyjaśnia późniejsze przypadki dziejów ludu, a kolejne pokolenia je pogłębiają. Nie mamy do czynienia z falsyfikacją czy dodawaniem, czego kto chce.

OPOWIADANIE

Dla współczesnego człowieka sztuka opowiadania jest trudna. Znacznie mniej myślimy w kategoriach patrzenia na swoje życie w kontekście doświadczeń bohaterów książkowych. Nie mówiąc o tym, że z trudem przychodzi nam opowiadanie własnych przeżyć.
Tymczasem kultura starożytna nie byłą kulturą obrazu, ale słowa. Analizowanie doświadczenia życiowego stanowiło największy skarb każdego narodu.
Tradycja rodowa, widoczna w Starym Testamencie, polegała na snuciu takich opowieści np. w okresie świąt ? aby wyjaśnić ich znaczenie. W czasie Paschy trzeba przypomnieć historię Izraelitów w Egipcie. W czasie sprawowania Wieczerzy Pańskiej trzeba przywołać Ostatnią Wieczerzę, krzyż i zmartwychwstanie Jezusa. Inaczej święto Paschy czy Eucharystii byłoby jedynie zawieszonym w próżni sentymentalnym rytem. Narracja uobecniająca historię (oczywiście ryt także) pomaga przeżywać je na nowo.
Poza tym trzeba pamiętać, że istniały szkoły kompozycji opowiadania. Tworzyli je np. młodzi ludzie skupieni wokół proroków. Zdobywali umiejętności wsłuchiwania się w Słowo, zapamiętywania, powtarzania. Istniały techniki komponowania tekstu ułatwiającego jego zapamiętywanie: korzystano ze struktur paralelnych czy koncentrycznych, konstruowano narrację z kilku segmentów o logice wewnętrznej.
Trzeba pamiętać, że historie w tradycji ustnej nie były długie. Układano je tak, żeby nie sposób było przeoczyć jakiegoś elementu ? bo wtedy cała historia nie miała sensu. To trochę tak jak ze współczesnymi dowcipami: każdy z nas zna kogoś, kto opowiadając je, zapomina o szczególe decydującym o komizmie.

Mamy jakieś klucze, aby je zrozumieć? Jakieś kody lub klucze do kodów? Mówi się czasami, że Biblia ma kod. Na czym by to polegało?

Podstawy teorii kodu Biblii są dość proste. Jeśli weźmiemy hebrajski tekst Tory (Pięcioksięgu), którym posługiwał się Drosnin, możemy go znaleźć na przykład w Edycji Korena, i usuniemy wszystkie przerwy między wyrazami i liniami oraz znaki hebrajskiej interpunkcji, otrzymamy ciąg znaków zawierający 304805 liter.
Następny krok to poszukiwanie w tym ciągu znaków ukrytych wiadomości. Można to zrobić przeskakując pewną ustaloną i równą liczbę liter, tak by odnaleźć poszukiwany przez siebie wyraz.
Drosnin używał ?skoków? różnej wielkości. Jako punkt wyjścia brał jakieś imię, nazwisko czy nazwę miejscowości, a następnie z pomocą programu komputerowego przeszukiwał tekst Pięcioksięgu.
Gdy udało mu się odnaleźć poszukiwane słowo, badał, czy wokół niego znajdują się jakieś ciągi liter układające się w sensowne słowa. Litery mogą się układać od lewej do prawej, od prawej do lewej, z góry na dół, z dołu do góry oraz po skosie.
W przypadku „zapowiedzi” zamordowania premiera Rabina, Drosnin „przeskakiwał” po cztery tysiące siedemset siedemdziesiąt dwie litery. Odkrył wtedy, że słowa „Icchak Rabin” krzyżują się z ciągiem liter składających się na zdanie „morderca zamorduje”.
Już w tym momencie widać, że zwolennicy „kodu Biblii” uważają święty tekst jedynie za bezkształtny zbiór liter. Mogą one dawać właściwie olbrzymią liczbę kombinacji, które czasami są ze sobą sprzeczne.
Jeden z amerykańskich biblistów, Richard A. Taylor, postanowił zbadać, co „kod Biblii” mówi o nim. Odnalazł swoje nazwisko w tekście hebrajskim, przeskakując po dziewięćdziesiąt siedem liter.
Czasami słowo „Taylor” występowało w pobliżu przesłania pozytywnego, jak na przykład: „Jahwe jest moim Bogiem”. Jednakże nieco dalej nazwisko profesora było połączone ze słowami: „Ten, który jest Zły”.
Idea mówiąca, że tekst biblijny zawiera w sobie jakieś tajemnicze i ukryte przesłanie, które można odkryć używając obliczeń matematycznych, nie jest nowa. Nie jest też pozbawiona podstaw.
W języku hebrajskim dla zapisania cyfr i liczb używa się liter: alef to 1, bet – 2, gimel – 3 itd., dlatego każde słowo w języku hebrajskim posiadał swoją wartość liczbową. Liczby mogą więc służyć do ?zakodowania? jakiejś wiadomości.
Wydaje się, że jedyny przypadek celowego użycia gematrii – tak bowiem nazywa się ta sztuka – w Biblii znajduje się w Apokalipsie św. Jana (13, 18): Kto ma rozum, niech liczbę Bestii przeliczy: liczba to bowiem człowieka. A liczba jego: sześćset sześćdziesiąt sześć.
Kiedy zapisze się literami hebrajskimi słowa: ?Neron Cesarz?, suma ich wartości liczbowych wyniesie właśnie 666. W tym wypadku nie ma jednak mowy o „kodzie Biblii” w rozumieniu Drosnina.
Zabieg gematryczny jest zamierzony i wyraźnie zasygnalizowany przez autora księgi.
W średniowieczu badania gematryczne rozwinęły się w tradycji żydowskiej w naukę zwaną kabałą.
Kabaliści skupiali się na badaniu numerycznych wartości słów użytych w Biblii, poszukiwali słów wyrażających tę samą liczbę. Następnie na podstawie swoich badań wyciągali wnioski teologiczne. Kabała wywierała duży wpływ także na uczonych chrześcijańskich. Dość wspomnieć, że piętnastowieczny pisarz z Italii, Pico della Mirandola, napisał wręcz: „Żadna inna nauka nie może nas przekonać o boskości Jezusa Chrystusa, jak magia i kabała”.

Dlaczego to nie działa?

Wróćmy jednak do założeń „Kodu Biblii” Drosnina.
Twierdzi on: „Wszystkie Biblie w oryginalnym języku hebrajskim, jakie obecnie istnieją, są dokładnie takie same co do litery”.
Jest to oczywiście nieprawda – wystarczy wziąć do ręki dwa różne wydania hebrajskiej Biblii i porównać je. Drosnin dodaje: „Dlatego nie podlega dyskusji, że informacja o dzisiejszym świecie jest zakodowana w księdze, która istniała (…) najpewniej i dwa tysiące lat temu w dokładnie takiej samej formie, jak istnieje obecnie”.
Takie stwierdzenia zdradzają zupełną niewiedzę Drosnina, zarówno jeśli chodzi o historię przekazu tekstu biblijnego, jak i o powszechnie przyjętą opinię współczesnych badaczy na ten temat.
Nie posiadamy autografu żadnej z ksiąg biblijnych. Najstarsze dostępne nam do niedawna manuskrypty Starego Testamentu w języku hebrajskim pochodzą z X (kodeks z Aleppo) lub XI w. (kodeks leningradzki) po Chrystusie.
Tekst Biblii przez wieki ulegał mniejszym lub większym modyfikacjom. Pięcioksiąg tworzył się jako zwarte dzieło literackie przez co najmniej czterysta lat. Księga Izajasza w dzisiejszej formie składa się z trzech części ? pierwszą datuje się na VIII w. przed Chr., dwie pozostałe na czasy niewoli babilońskiej i powrotu do Judei (VI w. przed Chr.).
Greckie tłumaczenie Starego Testamentu, które powstawało w północnym Egipcie od III w. przed Chr., w wielu wypadkach opierało się na innej wersji tekstu hebrajskiego niż ta, którą przekazują nam znane dziś manuskrypty. Rękopisy odkryte nad Morzem Martwym w latach 40. i 50. XX w. pozwoliły zobaczyć, że przez pewien czas były w obiegu i współistniały różne wersje tych samych tekstów.
Nawet jeśli przyjmiemy jako podstawę dla poszukiwania kodu tekst masorecki, czyli ustalony przez żydowskich badaczy w połowie pierwszego tysiąclecia po Chrystusie, trudności będą się pojawiały nadal. Poszczególne rękopisy, przekazujące tekst masorecki, różnią się między sobą.
Występują w nich różne warianty ortograficzne – niektóre idą za pisownią starszą, inne – za nowszą.
Występuje zjawisko zwane qere (to, co należy przeczytać) / ketib (to, co napisane): skrybowie zachowywali w kopiowanym tekście słowo zapisane z błędem ortograicznym (ketib), ale na marginesie umieszczali notę, jak powinno ono brzmieć w prawidłowej formie (qere).
I to właśnie poprawiona wersja z marginesu była odczytywana na przykład podczas liturgii w synagodze.W zgodzie z żydowską tradycją i sposobem rozumienia tekstu pojawiły się także tzw. tiqqu-ne i itture sopherim (poprawki i opuszczenia skrybów).
Ze względów teologicznych tak poprawiano tekst hebrajski, by nie mógł stać się przypadkiem źródłem niewłaściwego myślenia o Bogu.
Jedną z najbardziej znanych poprawek można odnaleźć w Księdze Rodzaju (18, 22b): ?Abraham stał dalej przed Bogiem?. W krytycznym, naukowym wydaniu Biblii Hebrajskiej (Biblia Hebraica Stuttgartensia) znajdziemy w tym miejscu przypis: ?Poprawka skrybów, tekst pierwotnie brzmiał: Pan stał przed Abrahamem?.
Dla żydowskich pisarzy nie do przyjęcia była sytuacja, w której Najwyższy miał stanąć przed obliczem człowieka, prezentując się tym samym jako ktoś niższy, poddany. Dlatego też poprawili oryginalny tekst, by był „religijnie poprawny”.
Taka poprawka ma oczywiste konsekwencje dla teorii ?kodu Biblii?. Co się stanie, jeśli przeskakując stałą liczbę liter w tekście Pięcioksięgu, w pewnym momencie tracimy na sekwencję wyrazów, które zostały „przemieszane”? Tracimy wtedy na przykład na literę nun zamiast alef. „Rozkodowane” przesłanie będzie więc albo nieprawdziwe albo niezrozumiałe.
Długo można by wymieniać kolejne trudności, jakie się pojawiają przy próbie naukowego spojrzenia na ?kod Biblii?.
Badacze literatury twierdzą, że na tej samej zasadzie można odczytać ?kod Hemingwaya? czy ?kod Sienkiewicza? ? kiedy będzie się odczytywać co dwudziestą czy co osiemdziesiątą siódmą literę ich powieści.
Bibliści z kolei podkreślają, że teoria Drosnina opiera się na fundamentalistycznym podejściu do tekstu i przyjęciu, że jest to jedynie zbiór liter.
Amerykański autor ignoruje też zupełnie historyczny proces rozwoju tekstu i zmiany, jakie w nim zachodziły.
Choć więc lektura „Kodu Biblii” może wywołać dreszczyk emocji, po zamknięciu książki można zupełnie spokojnie wstawić ją tam, gdzie jest jej miejsce ? na półkę z literaturą sensacyjną.

Notatki z 2016 roku, spotkania nastawione na dyskusję, bez metod aktywizujących. Spotkanie w odpowiedzi na propozycję uczennicy (lista jej propozycji tematycznych na końcu tekstu). Treść notatek jest chyba jakimś tekstem skopiowanym z sieci?