Przegrać z Bogiem
Od skrzyni do skarbnicy tradycji. Uwagi o biblizmie arki przymierza
Teologia Arki Przymierza w Ps 132, Jr 3,14-18 oraz w 2 Mch 2,1-8
Assumpta: typologia Arki Przymierza
HOMILIA 1
1. W czasach nowożytnych wojny prowadzą wodzowie, dowódcy, władcy, generałowie. Kiedyś wojny prowadzili bogowie, posługiwali się ludźmi jakby marionetkami, sługami.
2. Echo tej zasady dostrzec można w słowach króla Jana III Sobieskiego, który po zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem 12 IX 1683 roku napisał do papieża Innocentego XI słowa: „Venimus, vidimus, Deus vicit”.
3. Dzisiaj w 1 Sm czytamy o dwóch klęskach Izraelitów w wojnie z Filistynami. Pierwsza została przypisana faktowi, że Boga nie było z Izraelitami. Ale nawet gdy Arka Pana – „uosobienie Boga” – przybyła do obozu – przegrali! Prawdopodobnie dlatego, że Filistyni posługiwali się orężem z żelaza, a nie ze stopów miedzi.
4. Cóż z tego wynika dla nas? Bóg pozwala przegrać, gdy jest z nami. Ale ta przegrana nigdy nie jest końcem. Mówi o tym ciąg dalszy tej historii…
Wiktorówki, 16 stycznia 2020, 1 Sm 4, 1b-11; Ps 44; Mk 1,40-45
HOMILIA 2
1. „Zagrody nasze widzieć przychodzi, i jak się jego dzieciom powodzi” – śpiewamy na Boże Ciało idąc w procesji po parafii z Bogiem w Najświętszym Sakramencie. Chcemy zaprosić Boga w ten sposób między nasze domy, obejścia, to będzie wyjątkowy moment.
2. Izraelici przynieśli do obozu Arkę Przymierza – tron Boga czy jego podnóżek. Arka miała im pomóc w wygraniu bitwy.
3. Gdyby jeszcze na co dzień Bogu służyli, oddawali cześć, składali ofiary… gdyby ich życie, walka, codzienność – przeniknięte były Bożym światłem… Ale nie! To była czysta kalkulacja!
4. NOWĄ Arką Przymierza jest Maryja. Ona nosiła w sobie najcenniejszy dar – Jezusa!
5. Bądź z nami w klęsce i powodzeniu – Arko Przymierza, módl się za nami!
Radonie, 13 stycznia 2022, 1 Sm 4, 1b-11; Ps 44; Mk 1,40-45
HOMILIA 3
1. W oczach Izraelitów przyczyną trądu nie były bakterie, ale moralna postawa człowieka. Chory po prostu musiał zrobić coś niegodziwego, dlatego właśnie Bóg ukarał go taką chorobą. Trąd był w mniemaniu Izraela karą za min.: oszczerstwo, zabójstwo, zazdrość, podstępne serce, kradzież… Dlatego chory otrzymuje od Jezusa dar zdrowia, ale musi też dopełnić rytu oczyszczenia i złożyć ofiarę w świątyni.
2. Kluczem do dzisiejszej opowieści jest zamiana miejsc Jezusa i chorego. Trędowaty nie mógł wejść do miasta – teraz zdrowy MUSI tam pójść. Jezus mógł swobodnie wędrować, teraz „nie mógł już jawnie wejść do miasta”.
3. W tej zamianie my możemy się także odnaleźć. Przez przyjście Jezusa, głoszenie Ewangelii, krzyż i zmartwychwstanie Pana, bierze On na siebie nasze grzechy, abyśmy mocą Jego chwały i miłosierdzia mogli pójść do nieba.
4. Amen. On przyszedł, aby „służyć i dać swoje życie na okup za wielu”.
Radonie, 11 stycznia 2024, 1 Sm 4, 1b-11; Ps 44; Mk 1,40-45
LEKTURA DODATKOWA
Po ustanowieniu Jerozolimy stolicą, Dawid postanowił sprowadzić do niej Arkę Przymierza. Arka była prostokątną skrzynią wykonaną z akacjowego drzewa. Przechowywano w niej tablice z wyrytym Dekalogiem, misę z manną oraz laskę Aarona. Wieko „Arki Przebłagania” wykonane było z litego złota, na którym znajdowały się dwie postacie cherubinów z rozpostartymi skrzydłami.
Obecność Arki Przymierza według wierzeń izraelskich i filistyńskich utożsamiana była z obecnością Boga. Symbolizowała tron Jahwe. „Puste trony często pojawiały się w świecie starożytnym. Pozostawały do dyspozycji bóstwa czy króla, gdy pojawiał się w danym rejonie” (J. Walton). Arka, jak sądzono, powinna gwarantować sukces, również wojenny. Jednak w czasie walki pod Ebenezer-Afek Arka przeszła w ręce Filistynów, a Izraelici ponieśli klęskę (zob. 1 Sm 4, 5nn). Filistyni potraktowali Arkę jako cudowny talizman i ustawili ją w świątyni Dagona, bóstwa płodności, czczonego na całym Bliskim Wschodzie (1 Sm 5, 1-6). Ustawienie Arki obok „własnego bóstwa” miało być oznaką zwycięstwa i triumfu Dagona, a także upokorzeniem Boga Jahwe.
Jednak Jahwe ukarał zbezczeszczenie Arki; najpierw bóstwo, a następnie Filistynów (zob. 1 Sm 5, 3nn). Wszędzie, gdzie znalazła się Arka, pojawiała się zaraza, lęk i śmiertelna panika. Filistyni bojąc się dalszych konsekwencji zwrócili Arkę wraz z darami. Złote guzy i myszy, które były swoistymi wotami, jakie składano bóstwom symbolizowały cierpienie, jakim zostali dotknięci, traktując Arkę w sposób instrumentalny.
Dla Filistynów Arka Przymierza stała się przekleństwem. Natomiast dla Izraelitów źródłem błogosławieństwa. Jednak nie wszyscy mieszkańcy Bet-Szemesz potrafili właściwie uczcić Arkę; oni również zostali dotknięci karą. W takiej sytuacji odesłali Arkę do Kiriat-Jearim, z dala od głównego nurtu życia i kultu Izraela. Kilkadziesiąt lat później król Dawid postanowił przenieść ją w procesji liturgicznej do Jerozolimy. Wydarzenie miało bardzo uroczysty charakter; Dawid wraz z towarzyszącym mu ludem poprzedzał Arkę i tańczył, „z całej siły przy dźwiękach pieśni i gry na cytrach, harfach, bębnach, grzechotkach i cymbałach” (2 Sm 6, 5). Jednak radość szybko musiała ustąpić miejsca żałobie i smutkowi. „Gdy przybyli na klepisko Nakona, Uzza wyciągnął rękę w stronę Arki Bożej i podtrzymał ją, gdyż woły szarpnęły. I zapłonął gniew Pana przeciwko Uzzie i poraził go tam Bóg za ten postępek, tak że umarł przy Arce Bożej” (2 Sm 6, 6-7). Wydarzenie to rodzi pewne pytania. Dlaczego Bóg tak surowo ukarał Uzzę, gdy ten próbował uchronić Arkę przed zbezczeszczeniem? Czy Uzza nie zasługiwał raczej na pochwałę za swój czyn?
Odpowiedź leży najpierw w samym sposobie przewożenia Arki. „Należało ją przykryć zasłoną, aby ochronić świętość Boga przed jakąkolwiek ingerencją, a następnie nieść ją na drążkach dźwiganych na barkach lewitów (Lb 7, 9)” (W. Kaiser). Dawid wybrał inny, własny sposób, odwołujący się do tradycji pogańskich Filistynów. Załadował Arkę na „nowy wóz”. Nowy wóz miał chronić Arkę przed nieczystością rytualną; niemniej był to wymysł ludzki, sprzeczny z Bożym ustanowieniem. Dawid nie poszedł za wskazaniami Prawa, lecz za radą swoich dowódców (zob. 1 Krn 13, 1nn). „Z pewnością fragment ten ostrzega nas, że podejmując służbę dla Boga, nie wystarczy kierować się dobrym celem i mieć właściwego ducha; dzieło Boże należy jeszcze wykonywać w sposób przewidziany przez Boga. Dążenie do właściwego celu nie oznacza automatycznie, że wykorzystuje się właściwe środki” (W. Kaiser).
Uzza został ukarany przez Boga, gdyż on również zlekceważył Jego prawo. Zostało on jasno sformułowane w Księdze Liczb: „Nie wolno im jednak przedmiotów świętych dotykać; w przeciwnym razie umrą” (Lb 4, 15). Walter Kaiser objaśnia: „Wszystko, co znajdowało się poza świątynią, z którą wiązała się świętość Boga, było z definicji świeckie, nieczyste. Jednak czyn Uzzy sprawił, że świętość związana z Arką została również sprofanowana, przynosząc hańbę Bogu. Nie do pomyślenia jest, aby Bóg mógł tolerować jakąkolwiek niejasność albo rozmycie w kwestii rozdziału tego, co święte i tego, co świeckie. Zabranie rzeczy świętej i włączenie jej w sferę świecką było pomieszaniem Bożych przykazań. (…) Bóg dotrzymuje nie tylko obietnic, ale spełnia też swoje groźby!”. Ponadto autor tekstu sugeruje, że Uzza nie zachował odpowiedniej ostrożności ani czci wobec Arki. Wskazuje na to słowo hebrajskie, tłumaczone w Biblii Tysiąclecia jako „postępek” (2 Sm 6, 7). Słowo to „pojawia się tylko tutaj w Starym Testamencie, ma jednak ten sam rdzeń znaczeniowy, który w językach pokrewnych oznacza «pogardę» (akadyjski) lub «niedbalstwo» (aramejski)” (J. Walton).
Gniew Boga spowodował (być może zamierzony) lęk Dawida. „Dawid uląkł się Pana w owym dniu, mówiąc: «Jakże przyjdzie do mnie Arka Pańska?»” (2 Sm 6, 9). Zamiast w Jerozolimie umieścił Arkę Przymierza w domu Obed-Edoma z Gat. Obed-Edom oznacza „sługa Edomu” (prawdopodobnie jakiegoś bóstwa). Być może był on jednym z najemników Dawida, zaś jego dom znajdował się prawdopodobnie w pobliżu Jerozolimy.
Nową Arką Przymierza jest Maryja. Ona nosiła w sobie najcenniejszy dar Boga – Jego Syna, Jezusa Chrystusa. Arka Przymierza symbolizowała stare Prawo; Maryja – nowe, które ustanowił Jej Syn. Tablice Dekalogu zostały zastąpione Ewangelią, a „nową manną”, „chlebem życia” (por. J 6, 31nn) i „Arką przebłagania” jest zmartwychwstały Jezus.
Źródło tekstu: jezuici.pl